Zo leren studenten om wendbaar te zijn in een constant veranderende wereld

De wereld staat niet stil. De afgelopen decennia vonden talloze ontwikkelingen plaats, onder andere in technologie, digitalisering en klimaat. Daar moet het onderwijs op inspelen, zodat studenten worden voorbereid om in een snel veranderende wereld hun weg te vinden. Aimée Hoeve deed onderzoek naar wat het vraagt van opleidingen om wendbare professionals op te leiden.

Wat je leest in dit artikel

Welke factoren dragen bij aan het opleiden van wendbare en reflectieve wereldburgers? Deze vraag stelden onderzoekers van het Smart Region Project ‘t Werkt. Aimée Hoeve, senior onderzoeker Responsief Beroepsonderwijs bij HAN, vertelt over de inzichten van dit relevante praktijkgerichte onderzoek. Zij houdt zich bezig met de vraag: hoe leiden we studenten goed op voor beroepen in een wereld die constant verandert?

Over het onderzoek

Het onderzoek Smart Region Project ‘t Werkt wil inzicht krijgen in factoren die bijdragen aan het opleiden van wendbare en reflectieve wereldburgers, en zo het onderwijs verbeteren. Enerzijds moeten studenten vaardigheden leren waarmee ze een beroep kunnen uitvoeren, anderzijds moeten ze worden voorbereid op een onvoorspelbare toekomst. Om dit te verwezenlijken moet er kritisch naar ons huidige onderwijssysteem worden gekeken.

peneindleeromgevingen: een nieuwe koers

Het onderzoek richt zich op de wendbaarheid van studenten in een zogenoemde openeindleeromgeving. Hierin wordt een veilige (leer)omgeving gecreëerd waarin beloning niet afhangt van geleverde prestaties, maar van inzet. De kern daarvan is dat studenten leren omgaan met onvoorziene situaties. Er is hierbij geen kenbare oplossing; hierdoor kun je niet vooraf bepalen wat de gewenste prestatie is. Dat vraagt om een andere manier van toetsing. Zulke leeromgevingen focussen meer op vaardigheden zoals probleemoplossend vermogen, actieve houding en samenwerking. Dat lijkt een stap in de goede richting om meer flexibiliteit en wendbaarheid bij studenten te creëren.

Onderzoeker Aimée Hoeve licht toe: “Daarin zoeken we met een open eind – explorerend – naar nieuwe oplossingen voor een maatschappelijk probleem. Dus zonder dat we vooraf weten wat de uitkomst moet zijn. Door innovatief leren, leren we om de wereld te veranderen. De uitkomsten zijn onvoorspelbaar; we kunnen alleen kijken naar de kwaliteit van het leerproces.”

Antwoorden bleken niet zo simpel

“Wat is een wendbare en reflectieve wereldburger? Dat vroegen wij ons af met dit onderzoek, maar het antwoord bleek nog niet zo simpel. Ons onderzoek bestond uit twee delen: een literatuur- en exploratieve veldstudie.

Resultaten uit de literatuurstudie

“Uit de literatuurstudie rolden twee beschrijvingen van een wendbare en reflectieve professional: adaptieve expertise en adaptief presteren. Kort samengevat betekent dit dat iemand bewust omgaat met veranderingen die om hem heen plaatsvinden. Denk bijvoorbeeld aan het omgaan met stress en het snel aanleren van nieuwe vaardigheden die van toepassing zijn op de nieuwe situatie.”

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat het onmogelijk is om binnen een vierjarige bacheloropleiding adaptieve experts op te leiden. Aimée Hoeve: “We kunnen slechts een start maken door studenten enige ervaring te laten opdoen in het vinden van oplossingen voor complexe vraagstukken in openeindleeromgevingen.”

Resultaten uit de veldstudie

De veldstudie liet zien dat openeindleeromgevingen nog niet volledig zijn gerealiseerd. Het was dus een uitdaging om relevant veldonderzoek te doen. Het bleek lastig om praktijken te vinden voor het onderzoek. Openeindleeromgevingen staan nog in de kinderschoenen. Toch zijn er belangrijke inzichten verworven. Onderzochte praktijken benadrukten bijvoorbeeld de cruciale rol van docenten.

Uit veldonderzoek bleek dat persoonlijke identiteit de basis vormt voor groei en ontplooiing van studenten. De ontwikkeling van deze beroepsmatige identiteit droeg bij aan hun vermogen om complexe uitdagingen aan te pakken. Zo werd gefocust op persoonlijke ontwikkeling, zodat ze authentieke bijdrages leverden binnen hun vakgebied. De focus werd verlegd van toetsresultaten naar reflectief vermogen.

Identiteit als kerneigenschap voor wendbaarheid

Aimée Hoeve: “Het was heel interessant om te zien dat identiteit zo’n grote rol speelde in openeindleeromgevingen. Dat zat in de literatuurstudies wat meer verstopt. Hoewel de resultaten uit de literatuur- en veldstudie elkaar deels overlapten, vormde de veldstudie juist een mooie spiegel vanuit de praktijk naar theorie. Dat vind ik het mooie aan praktijkgericht onderzoek: resultaten worden pas écht zichtbaar in het veld.

Verder bouwen

Meerdere onderzoekers zagen het belang van onderzoek naar deze ontwikkelingen. Binnen het lectoraat Responsief Beroepsonderwijs is adaptieve expertise een belangrijk thema. Naast dit onderzoek is er afgelopen jaren uitgebreid onderzoek gedaan door een consortium van zes hogescholen en vijf universiteiten binnen het project Adapt at Work.

De resultaten uit dit onderzoek zijn interessant en vragen om een vervolg. Aimée Hoeve: “Wij hebben de stenen gelegd en het is nu zaak daarop voort te bouwen. Een muur is maar een hoop stenen. Het cement zijn de verbanden die nog moeten worden gelegd, samenwerkingen die nog moeten worden aangegaan. Er is nog een lange weg te gaan, maar binnen de HAN zijn we er met 'op weg naar het onderwijs van de toekomst' gelukkig volop mee bezig.”

Lees meer over het project 't Werkt