Fysiotherapeuten en cliënten in beweging voor duurzaam gezond beweeggedrag Een hybride implementatie- effectonderzoek naar het stimuleren van duurzaam gezond beweeggedrag in de dagelijkse fysiotherapiepraktijk

In de maatschappij is steeds meer aandacht voor een gezonde leefstijl. Fysiotherapeuten kunnen een belangrijke rol spelen bij het stimuleren van duurzaam gezond beweeggedrag. Een persoonsgerichte aanpak waarbij de context van cliënten centraal staat is bij het stimuleren van gezond beweeggedrag essentieel.
Om fysiotherapeuten te ondersteunen deze persoonsgerichte aanpak tijdens de behandeling toe te passen hebben drie hogescholen met behulp van een RAAK-Publiek subsidie de BiBoZ-methode (Blijf in Beweging ondersteuning Zorgprofessionals) ontwikkeld. De opbrengst van dit project bestaat uit zes beweegprofielen en een beslistool, die beiden vanuit cliëntperspectief en in co-creatie met cliënten en zorgprofessionals zijn ontwikkeld en geëvalueerd. Uit de haalbaarheidsstudie en gesprekken in het werkveld blijkt dat de BiBoZ-methode door fysiotherapeuten en cliënten positief wordt gewaardeerd.
Bij de ontwikkeling van de methode lag de nadruk op het niveau van de individuele zorgprofessional en cliënt en nog niet op het organisatieniveau en het gezondheidszorgsysteem waarbinnen de methode geïmplementeerd moet worden. Voor een bredere inzetbaarheid van de methode in de dagelijkse fysiotherapiepraktijk is het nodig om op een systematische manier een generieke implementatiestrategie te ontwikkelen. Daarbij moet rekening worden gehouden met factoren op individueel, organisatie als maatschappelijk niveau zoals de koppeling met een (digitaal) zorgsysteem van de fysiotherapiepraktijk, de grote diversiteit aan praktijkvoeringen en de bekostigingsstructuur.
Binnen deze RAAK-mkb aanvraag ‘BiBoZ-in de Dagelijkse FysiotherapiePraktijk’ (BiBoZ-DFP) wordt, in co-creatie met zes fysiotherapiepraktijken, een zorginnovatiebedrijf, cliënten, docentonderzoekers en studenten een implementatiestrategie ontwikkeld en geïmplementeerd. Vervolgens wordt een hybride implementatie-effectonderzoek uitgevoerd om de implementatiestrategie, de implementatie zelf en de effecten van de BiBoZ-methode te evalueren. In het consortium zitten hogescholen, fysiotherapiepraktijken, een zorginnovatiebedrijf (Zorg1), een cliëntenorganisatie (DVN) en een beroepsvereniging (KNGF). Zij worden geadviseerd door een breed samengestelde klankbordgroep. Het uiteindelijke doel is landelijke opschaling van de BiBoZ-methode naar de dagelijkse fysiotherapiepraktijk via het Innovatieplatform Fysiotherapie en het KNGF.

Gezond bewegen bevordert de fysieke, mentale en sociale gezondheid, maar algemene interventies leiden zelden tot blijvend effect. Persoonsgerichte ondersteuning die rekening houdt met de unieke context van cliënten biedt een uitkomst. In het BiBoZ-project (Blijf in Beweging Ondersteuning Zorgprofessionals) is in co-creatie met drie hogescholen, cliënten en zorgprofessionals, en gebaseerd op het gedragsveranderingswiel, een methode ontwikkeld die cliënten ondersteunt in zelfmanagement en zorgprofessionals helpt bij persoonsgerichte begeleiding op het gebied van bewegen. De methode bestaat uit vijf stappen, zes beweegverhalen en een beslistool (RAAK Publiek 2019–2021). Implementatie in de fysiotherapiepraktijk is uitdagend en context specifiek, daarom zijn een implementatiestrategie ontwikkeld en hybride implementatie-effectstudie uitgevoerd (RAAK MKB 2023–2025).

De implementatiestrategie is in co-creatie met fysiotherapeuten en gebaseerd op het CFIR-framework, ERIC-strategieën en het COM-B model ontwikkeld. Beïnvloedende factoren voor implementatie zijn in kaart gebracht in drie contextmappingsessies met fysiotherapeuten en interviews met experts. De ontwikkelde implementatiestrategie is getest via participatief actieonderzoek in drie fysiotherapiepraktijken. Knelpunten zijn aangepakt met o.a. e-learning, trainingen, aanpassingen aan de methode, zoals beweegverhalen voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en promotiemateriaal voor de praktijken.

In een hybride implementatie-effectonderzoek, is de aangepaste implementatiestrategie onderzocht in 9 praktijken, bij 18 fysiotherapeuten en 63 cliënten. Deze opzet biedt ruimte om de implementatie actief te ondersteunen en effecten te meten. Door het toepassen van de BiBoZ methode zetten fysiotherapeuten significant vaker actieve leefstijlbevorderende activiteiten in en pakken cliënten meer eigen regie en gaan ze gemiddeld 12% meer bewegen. Cliënten en professionals geven aan dat beweegverhalen persoonsgerichte aangrijpingspunten zichtbaar maken, eigen regie stimuleert en gezamenlijke besluitvorming over passende beweeginterventies ondersteunt.

De BiBoZ methode is geschikt voor bredere implementatie. De beweegverhalen zijn succesvol, maar het gebruik van de beslistool en het stimuleren van gezond beweeggedrag vraagt meer aandacht en gepersonaliseerde ondersteuning voor professionals.