Slimme Energieke Regenwaterbuffer

In sociaal economische wijken is hittestress een groot probleem. Vaak lukt het bewoners niet om hieraan zelf wat te doen. Hittestress kan voorkomen worden door maatregelen binnenshuis (bijv. zonnewering en isolatie) en buitenshuis (bijv. vergroening), maar voor deze investeringen is bij bewoners vaak geen geld beschikbaar.
Buiten hittestress leidt warmere lucht door opwarming van de aarde tot meer en grotere neerslag extremen. In versteende wijken kan dit snel tot extreme wateroverlast leiden, waardoor wegen onbegaanbaar worden en wijken slechter bereikbaar zijn voor hulpdiensten.
In dit project wordt onderzoek gedaan naar de inzet van een modulair wateropslagsysteem, als basis voor een slimme, ‘groene’ overkapping om het binnenklimaat van sociale huurwoningen te verbeteren. Er wordt onderzocht hoeveel deze overkapping voorzien van een groen dak, of van een lamellen systeem voor regeling van schaduwwerking / daglichttoetreding kan bijdragen aan het voorkomen van een te hoge binnentemperatuur. Er wordt gekeken of het water uit de waterberging het huis actief kan koelen en hoe een slim sensorsysteem het binnen- en buitenklimaat kan koppelen om het leefklimaat van de bewoner te optimaliseren; tevens wordt het gebruik van dit water voor de bewatering van de tuin of de waterhuishouding van een huis onderzocht. De slimme sensor wordt ook ingezet als grote extreme neerslag verwacht wordt, zodat de buffers geleegd kunnen worden om de piek van de neerslag te kunnen afvlakken.
Er wordt in kaart gebracht of het systeem het beste van circulaire materialen gemaakt kan worden of dat het systeem als module herbruikbaar is.

Door de betrokkenheid van de hele keten (van ontwikkelaars tot onderhoudsbedrijf en woningbouwcoöperatie als eindgebruiker) met invloed op de sociale woningbouw kan in sociaaleconomisch armere wijken op deze manier grote impact gemaakt worden.

Dit project is een samenwerking van Zark Ontwerpbureau, Eco-Makelaar, Lentekracht, De Variabele, Wonion, Iconica en Saxion-lectoraat International Water Technology.

Het project KIEM Slimme Energieke Regenwaterbuffer richt zich op klimaatproblemen in sociale huurwijken,
waar hittestress en wateroverlast toenemen door extreme weersomstandigheden. Juist deze buurten
hebben vaak weinig ruimte of middelen om zich aan te passen, terwijl de gevolgen voor bewoners groot zijn.
Daarom werd een innovatieve pergola ontwikkeld: een slimme, groene overkapping voor achtertuinen die
regenwater opvangt én verkoeling biedt.
De pergola combineert meerdere functies. Ze biedt schaduw in de zomer, laat in de winter zon door en kan
zelfs bijdragen aan actieve koeling van de woning. Het regenwater dat in de pergola wordt opgevangen,
wordt tijdelijk opgeslagen in zuilen en kan worden gebruikt voor de tuin of langzaam worden afgevoerd. Zo
wordt het rioolstelsel minder belast tijdens piekbuien. Dit alles maakt de pergola tot een slimme en duurzame
oplossing voor stedelijke hitte- en waterproblemen.
Het project werd uitgevoerd in samenwerking met onder meer ontwerpbureau Zark, woningcorporatie
Wonion en Saxion Hogeschool. In de versteende vooroorlogse Enschedese wijk Pathmos is onderzocht hoe
en waar deze pergola’s toepasbaar zijn op basis van schaduwanalyses met GIS. Meer dan de helft van de
woningen bleek hiervoor geschikt, met potentieel grote voordelen voor wateropslag (100 m3
) en een
verhoogde leefbaarheid door schaduwwerking. In het Smart Tiny lab van Saxion zijn klimaatmetingen
uitgevoerd in twee identieke ruimtes, één met pergola en één zonder en de resultaten lieten zien dat het
leefklimaat met pergola aanzienlijk beter is door een substantieel lage toevoer van energie van de zon. Uit
publieksonderzoek is niet naar voren gekomen hoe bewoners tegenover een pergola in hun tuin staan,
mede door een lage respons op de enquête. Dit kan in een wijk als deze beter uitgevoerd worden door huisaan-huis interviews. Ook de technische kant vraagt verder onderzoek: materialen zoals polypropyleen
vertonen op termijn slijtage, wat de duurzaamheid beïnvloedt, en er is nog onvoldoende inzicht in de invloed
op waterkwaliteit.
Dit project laat zien dat het toepassen van een generiek concept voor schaduwwerking en wateropslag in
een sociale woningbouw wijk groot effect kan hebben op de leefbaarheid in die wijk. Slimme integrale
oplossingen zoals deze pergola zijn daarmee veelbelovend voor relatief betaalbare klimaatadaptatie
maatregelen in kwetsbare wijken.