Van fragment naar 'ensemble'

Door voortgaande stedelijke verdichting staat de groene ruimte in Nederlandse steden in toenemende mate onder druk. Veel parken, tuinen en plantsoenen staan volop in de belangstelling en worden opgewaardeerd. In de luwte daarvan zijn er vele, vaak wat verborgen, groengebieden die ook waardevol zijn maar slechts terloops aandacht krijgen. Steeds meer overhoeken en kleine en grotere groengebieden raken bebouwd of verwaarloosd, met afname, versnippering en verlies van ruimtelijke samenhang van de stedelijke groenstructuur als gevolg.

Wie behartigt de belangen van deze, wat meer terzijde gelegen, groengebieden? Wie agendeert hun waarde? Wat is de potentie van deze groengebieden? Een recente studie van de Nederlandse Tuinenstichting, toont aan dat in een stad als Amsterdam nog diverse schijnbaar onsamenhangende groene gebieden aanwezig zijn, die bij nadere beschouwing een aaneengesloten stedelijke ruimtestructuur blijken te kunnen vormen.

Naast elkaar gelegen groengebiedjes, privétuinen, verscholen binnentuinen, pleintjes en lijnvormige groen- en waterelementen (zoals grachten of bewaard gebleven poldersloten) blijken een onvermoede samenhang te hebben. Aanwezige fiets- en wandelpaden, trottoirs en wegen rijgen deze plekken aaneen tot waardevolle informele groen- en ruimtestructuren. Veel van deze plekken hebben een historische verankering met de aanwezige bebouwing en wegenpatronen, waardoor ze kunnen worden gezien als 'ensembles' en bepalend zijn voor de identiteit of 'genius loci' van delen van de stad. Ze vertegenwoordigen een hoge waarde voor mens en natuur en hebben vaak een tuinachtig karakter.

Het onderzoek richt zich op het identificeren en analyseren van dergelijke stedelijke groenstructuren in een aantal Nederlandse steden en op het zoeken naar mogelijkheden om de ruimtelijke samenhang en betekenis van deze gebieden voor de stad te vergroten. Mogelijk kunnen de onderzochte gebieden bij stedelijke inbreidingsopgaven model staan voor de ontwikkeling van nieuwe, duurzame groene ruimtestructuren voor de stad.