De aandacht voor de ondergrond was het afgelopen decennium tanende in ruimtelijke planning. Grootschalige milieuoperaties uit de jaren tachtig en negentig waren afgerond. Nieuw beleid was niet meer nodig. Bodemprofessionals zochten hun heil in andere thema’s. Urgente kwesties als klimaatverandering, vitale landbouw en de energietransitie brengen daar nu echter verandering in. Zelfs de milieuhygiënische kant van bodembeheer is met de vondst van PFAS en andere zeer verontreinigende stoffen weer helemaal terug in de bestuurlijk belangstelling. Dit artikel en de artikelenserie ‘Ruimte en ondergrond’ verkennen de uitdagingen en oplossingen voor het meenemen van de potentie van de ondergrond in ruimtelijke planning.
LINK
De aandacht voor de ondergrond was het afgelopen decennium tanende in ruimtelijke planning. Grootschalige milieuoperaties uit de jaren tachtig en negentig waren afgerond. Nieuw beleid was niet meer nodig. Bodemprofessionals zochten hun heil in andere thema’s. Urgente kwesties als klimaatverandering, vitale landbouw en de energietransitie brengen daar nu echter verandering in. Zelfs de milieuhygiënische kant van bodembeheer is met de vondst van PFAS en andere zeer verontreinigende stoffen weer helemaal terug in de bestuurlijk belangstelling. Dit artikel en de artikelenserie ‘Ruimte en ondergrond’ verkennen de uitdagingen en oplossingen voor het meenemen van de potentie van de ondergrond in ruimtelijke planning.
MULTIFILE
Eerder gepubliceerd in ROMagazine, nr. 6, 2016 De ondergrond kan bijdragen aan belangrijke maatschappelijke opgaven, zoals klimaatveranderingen, energietransitie, verstedelijking en digitalisering. Zo vragen hevigere regenbuien om voorzieningen om piekafvoeren van water op te vangen. De ondergrond speelt een belangrijke rol in de energietransitie, zosls voor de winning van geothermie als het realiseren van warmte-koudeopslagsystemen. Door bevolkingsgroei, de trek naar de stad, welvaart en milieubewustzijn neemt de ruimtedruk in de komende drie tot vier decennia toe. De onergrond biedt voor deze verstedelijkingsvragen extra ruimte en kwaliteit. Verder vraagt de toenemende digitalisering om steeds meer en betere glasvezelnetwerken. Netwerken die vooral ondergronds hun plek krijgen.
MULTIFILE
Of het nu gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie of verdere verdichting in steden: in de ondergrond wordt naar oplossingen gezocht en vaak ook gevonden. Dat is mooi, maar zorg is op zijn plek. Op strategisch ruimtelijk planniveau spelen de potenties en beperkingen vanuit de ondergrond nog nauwelijks een rol in overwegingen. Daardoor kunnen beperkingen in de ondergrond op den duur het realiseren van maatschappelijke doelen belemmeren en worden potenties niet benut. Het pragmatisme op uitvoeringsniveau, waarmee alle wensen nu nog zo goed mogelijk bij elkaar gebracht worden, loopt voor de grote transitieopgaven tegen zijn grenzen aan.
DOCUMENT
Eerder gepubliceerd in ROMagazine, jrg. 37, nr 6 http://romagazine.nl/ Aardbevingen in Groningen, discussies over schaliegas en ondergrondse CO2-opslag, warmte-koudeopslag, geothermie, gebiedsgericht grondwaterbeheer, ondergronds bouwen en de aanleg van nieuwe kabels en leidingen. Met name de energietransitie en klimaatadaptatie vragen om ingrepen in ons productielandschap. Daarbij speelt de ondergrond een grote rol en is duurzaam verbinden van deze ondergrond met bovengrondse ontwikkelingen cruciaal. Een ontwerpend onderzoekstraject in Twente brengt kansen aan het licht.
MULTIFILE
Dit artikel is eerder gepubliceerd in het tijdschrift Bodem, nr. 2, 2016 Het lectoraat gaat via drie onderzoekslijnen werken aan praktische methoden en werkwijzen die het werkveld verder moeten brengen: (1) sturen en plannen, (2) ontwikkelen en ontwerpen, en (3) gebruik van modern informatie- en kennismanagement. Inhoudelijk focust het lectoraat op bodemdaling, de bijdrage van de ondergrond in de energietransitie en in verstedelijking. Hierbij spelen studenten – uiteraard - een belangrijke rol. Via KOBO-HO (netwerk onderwijs/bedrijfsleven en overheden) worden praktijkopdrachten voor studenten ingebracht.
MULTIFILE
De docent is de belangrijkste actor wanneer het gaat om de kwaliteit van onderwijs. Voortdurende professionele ontwikkeling van docenten, ook nadat zij hun startbekwaamheid hebben aangetoond, is dus cruciaal (Hattie, 2009; Kendall & Marzano, 2008). In dit artikel bekijken Rob Martens en Niek van den Berg (beide lid van het netwerk lectoren en hoogleraren beroepsonderwijs) hoe dat het beste kan. Ze laten zien daarbij dat het grootste deel van de professionele ontwikkeling uit informeel leren bestaat, dat net als bij een ijsberg onzichtbaar onder water ligt. Ze pleiten voor ruimte om juist ook die grote capaciteit aan informeel leren te voeden.
DOCUMENT
Eerder gepubliceerd in ROMagazine, nr. 3, 2017 Met de Structuurvisie Ondergrond, die eind 2016 is gepubliceerd, staat de 3D-ruimtelijke ordening op de agenda. Een samenhangende visie en integraal beleid voor ondergrond en bovengrond is uitgangspunt voor de nationale Omgevingsvisie en voor regionale en lokale omgevingsvisies. De Provincie Overijssel werkt aan een ‘ladder voor de ondergrond’, een concrete werkwijze om afwegingen met de ondergrond een plek te geven in de fysieke leefomgeving.
MULTIFILE
Brownfields is een container begrip voor verlaten, ondergebruikte, verloederde en her te gebruiken gebieden. Ze bestaan uit (voormalige) industriële, militaire, infrastructurele en commerciële terreinen. Brownfields kennen milieuproblemen als gevolg van (bodem)verontreiniging, vastgoedproblemen en/of sociale problemen, of het beeld bestaat dat deze problemen er zijn. De problematiek kan dus zowel reëel als vermoed zijn. Hergebruik van Brownfields vraagt om maatregelen. Brownfields zijn niet eenduidig en verschillen in omvang, problematiek, historie, sociale en fysieke omgeving. Brownfields zijn dus geen eenduidige gebieden, waardoor een eenduidige aanpak ook niet mogelijk is. Brownfields zijn veelal verweven in hun stedelijke omgeving. Zij hebben impact op deze omgeving, en de omgeving op hen. Herontwikkelen van voornoemde ‘klassieke’ brownfields vraagt dan ook per definitie een stedelijke gebiedsontwikkelingsaanpak. Een herontwikkeling van brownfields kan ecologisch, economische en sociale voordelen voor zijn omgeving hebben. Herontwikkeling vraagt minder gebruik van nieuwe infrastructuurwerken en een intensiever ruimtegebruik dan bij greenfields en kan daarom efficiënter in ruimtegebruik zijn. Ook kan een diensten-intensieve herontwikkeling van brownfields substantieel bijdragen aan de regionale en zelfs nationale economie. Een herontwikkeling van Brownfields is veelal niet zelfstandig rendabel: sluitende exploitatie op projectniveau is lastig. Investeren van publiek geld in Brownfields is echter wel aantrekkelijk: de private multiplier kan van een factor vijf tot zelfs het meervoudig oplopen.
MULTIFILE
Grote opgaven zoals de energietransitie, klimaatverandering en verstedelijking vragen om ruimte in de ondergrond, bijvoorbeeld om bodemenergie te winnen, CO2 op te slaan of voor het aanleggen van warmtenetten. Deze ondergrondse ingrepen hebben ruimtelijke effecten en zouden daarom meegenomen moeten worden in ruimtelijke afwegingen. Dit gebeurt mede door hun onzichtbaarheid nu meestal niet. Daardoor wordt de potentie van de ondergrond niet optimaal benut. Onderzoek inTwente laat zien hoe dit anders zou kunnen.
MULTIFILE
