Beleving in eigen omgeving

Hoe kunnen vaktherapeuten meer structureel samenwerken met
andere zorgprofessionals? Dit was de belangrijkste vraag in het
project ‘Beleving in eigen omgeving.
Vaktherapie is een behandelvorm voor mensen met een
psychische aandoening of psychosociale problematiek.
Voorbeelden hiervan zijn angstklachten, gedragsproblemen,
trauma of verliesverwerking. De term ‘vaktherapie’ is de
overkoepelende naam voor beeldende therapie, danstherapie,
dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische therapie,
psychomotorische kindertherapie en speltherapie.
Vaktherapeuten in de wijk hebben behoefte om hun expertise en
aanbod meer, laagdrempeliger en efficiënter inzetten in de
eerstelijnszorg. Door de inzet van vaktherapie afgestemd op de
behandeling en begeleiding van andere (in)formele zorgverleners
in de wijk kunnen mensen met psychische of psychosociale
problematiek beter geholpen worden. In de eerstelijnszorg werken
vaktherapeuten veelal op het grensvlak van activiteitenbegeleiding,
culturele activiteiten en therapeutische behandeling en bieden
hiermee een laagdrempelig en toegankelijk behandelaanbod voor
kwetsbare mensen. Ze ervaren dat hun cliënten door hun aanpak
een positieve ontwikkeling doormaken. Vaktherapeuten geven aan
dat ze als therapeut een stevig visitekaartje willen afgeven van hun
meerwaarde, ondersteund door wetenschappelijk bewijs
(Verdonschot et.al., 2018). Ook geven de therapeuten aan dat ze
steeds vaker gevraagd worden door verenigingen, welzijns- en
zorgorganisaties om vanuit laagdrempelige activiteiten toe te
werken naar een therapeutische aanpak gericht op structurele
problematiek. Echter vaak zijn dit losse initiatieven.
Vaktherapeuten vragen zich dan ook af hoe ze deze vormen van
eerstelijns samenwerking met andere eerstelijns zorgverleners
meer structureel vorm kunnen geven om mensen met psychische
of psychosociale problematiek beter te kunnen helpen. Hierbij is
een sterke behoefte aan kennis en producten die onderbouwd
ingezet kunnen worden om deze structurele samenwerking in de
eerstelijnszorg te realiseren. Uit interviews met verwijzers, zoals
huisartsen en psychologen, komt naar voren dat verwijzers vaak
goed weten hoe ze een cliënt naar fysiotherapie of ergotherapie
kunnen verwijzen. Hoe door te verwijzen naar vaktherapie is
minder duidelijk. Teamleiders en directeuren geven aan dat er in
de zorg voor mensen met LVB onvoldoende beeld is van wat er via
vaktherapie precies bereikt kan worden.
Maar ook vaktherapeuten die werken bij een zorginstelling, zoals in
een zorginstelling voor mensen met LVB, geven aan dat er steeds
meer behoefte is aan wetenschappelijke onderbouwing van hun
handelen. Uit eerder onderzoek blijkt dat verwijzers vaak goed
weten hoe ze een cliënt naar fysiotherapie of ergotherapie kunnen
verwijzen. Hoe door te verwijzen naar vaktherapie is minder
duidelijk. Teamleiders en directeuren geven aan dat er in de zorg
voor mensen met LVB onvoldoende beeld is van wat er via
vaktherapie precies bereikt kan worden. Om te kunnen
samenwerken met andere zorgverleners is het nodige om de
meerwaarde van vaktherapie te onderbouwen. Met onderzoek
naar de effecten van vaktherapie bij mensen met LVB kunnen
vaktherapeuten beter naar andere zorgverleners communiceren bij
welke hulpvragen vaktherapie geïndiceerd kan worden.

Door ontwikkelingen in de zorg leven meer mensen die intensieve ondersteuning nodig hebben zelfstandig of begeleid thuis. Tegelijkertijd stijgt het aantal mensen explosief dat het zonder professionele begeleiding thuis niet zelfstandig redt. Vooral voor mensen met licht verstandelijke beperking (LVB), is (begeleid) zelfstandig wonen en meedoen in de maatschappij niet makkelijk. Dit komt door de verstandelijke beperkingen én juist ook bijkomende problematiek. Effectieve behandeling van deze bijkomende problematiek is noodzakelijk. Vaktherapie is een behandelvorm die naadloos aansluit bij de aandachtspunten voor effectieve interventies bij deze doelgroep en wordt intramuraal al jarenlang als een waardevolle aanvulling gezien op behandelvormen met een meer verbale insteek. Echter, vaktherapie wordt nog nauwelijks in de leefomgeving van mensen met LVB aangeboden. Een ontwikkeling in deze richting is momenteel wel gaande. Vaktherapeuten werken vaker samen met FACT-LVB teams volgens een ontwikkeld samenwerkingskader. Dit kader blijkt niet toepasbaar voor andere contexten in de leefomgeving, waar structuur in samenwerking vaak niet aanwezig is en ook samenwerking met informele hulpverleners nodig is. Een aangepast samenwerkingskader om structurele samenwerking te realiseren tussen vaktherapeuten en (in)formele hulpverleners is essentieel. Evenals nader inzicht in welke vaktherapeutische interventies in de leefomgeving werken. In dit praktijkgericht onderzoek wordt het eerder ontwikkeld samenwerkingskader met focusgroepen doorontwikkeld en toepasbaar gemaakt voor meerdere contexten in de leefomgeving (deelonderzoek 1). De toepassing van dit kader wordt in een procesevaluatie geëvalueerd (deelonderzoek 2). Middels gestapeld N=1 onderzoek wordt onderzocht welke vaktherapeutische interventies in de leefomgeving werken bij welke indicaties (deelonderzoek 3). De inzichten worden verwerkt tot een breed toepasbaar samenwerkingskader, een indicatiemodel voor vaktherapeutische behandeling in de leefomgeving en een methode om vaktherapeutisch handelen te blijven evalueren.