© 2024 SURF
Een responsieve openbare ruimte past zich met behulp
van interactieve technologieën aan gebruikers en situaties
aan. De kwaliteit van de plek als publiek domein wordt
hierdoor versterkt. De vertaalslag van responsieve
technologieën naar het ruimtelijk ontwerp staat echter nog
in de kinderschoenen. Wat zijn precies de mogelijkheden
van responsieve technologieën om vanuit het ruimtelijk
ontwerp bij te dragen aan de versterking van publieke
ruimtes? Bij het ontwerpen van een responsieve ruimte
zijn bovendien meerdere partijen nodig: ruimtelijk
ontwerpers, interactie-designers, lokale stakeholders en
de gemeente.
Het onderzoek Co-ReUs verkent en ontleedt de nieuwe
responsieve ontwerpopgave en toont inspirerende
voorbeelden. Onder leiding van het lectoraat
Bouwtransformatie van de Hogeschool van Amsterdam
verrichtte een consortium van ruimtelijk ontwerpers,
interactie-designers, lokale stakeholders, de gemeente
Amsterdam en het lectoraat Play and Civic Media een
tweejarig praktijkonderzoek naar responsieve publieke
ruimtes.
Op een drukbezocht eindsymposium op 22 januari 2019
zijn de resultaten gepresenteerd aan de circa 80
belangstellenden. Sprekers FRANK SUURENBROEK
(lector Bouwtransformatie), IVAN NIO (senior onderzoeker
Bouwtransformatie) en MARTIJN DE WAAL (lector Play &
Civic Media) gingen in op de nieuwe interdisciplinaire
ontwerpopgave, de kansen voor publiek domein en de
concrete werking en meerwaarde van responsieve
installaties in de publieke ruimte. Met het panel met
consortiumleden Hayo Wagenaar (IJsfontein), Iskander
Smit (Info.nl), Theo de Bruijn (IAA architecten) en Melanie
August-de Meijer (CTO Amsterdam) is nader vooruit
gekeken naar de doorontwikkeling in de praktijk. Tijdens
de discussie was het mooi te zien dat er in de zaal ook
vertegenwoordigers waren van de drie beroepsgroepen
waar het onderzoek op was gericht: gemeenten &
projectontwikkelaars, architectuur-, stedenbouw en
landschapsbureaus alsmede interaction designers. Het
symposium en het onderzoek is afgesloten met de
uitreiking van het boek Responsieve publieke ruimte,
waarin de inzichten van het onderzoek zijn verwerkt tot
een praktisch toepasbare aanpak. Hiertoe is de
ontwerpopgave verkend aan de hand van de casus ArenA
Boulevard, voorzien van een rijke reeks buitenlandse best
practices, een design canvas en een roadmap voor het
ontwerpproces van responsieve publieke ruimtes.
De resultaten van het onderzoek zijn van belang voor
verschillende praktijken. Het boek richt zich op
opdrachtgevers en stakeholders van publieke openbare
ruimtes, ruimtelijk ontwerpers, interaction-designers en
studenten.
Het boek is vrij beschikbaar en in het Nederlands en
Engels te downloaden via:
www.responsiveurbanspaces.amsterdam.
Hoe kan de verblijfskwaliteit en veiligheidsperceptie van de publieke ruimte versterkt worden door de toepassing van “interactieve objecten”? (objecten die met beeld, licht, geluid en sensoren real time reageren op de gebruikers en de ruimte daarop afstemmen). De ontwikkeling van deze zogenaamde responsieve ruimte staat nog in de kinderschoenen maar is beloftevol vanwege de meerwaarde voor de leefbaarheid en het onderscheidend vermogen van de plek en de bedrijven. In Co-ReUs worden drie verschillende mkb groepen samengebracht: stedenbouwbureaus, creatieve conceptontwikkelaars en lokale ondernemers. We gebruiken de ArenA-Boulevard als proeftuin: een als ongezellig ervaren ruimte (lage verblijfskwaliteit en slechte veiligheidsperceptie). De mkb-ers lossen hiermee hun eigen praktijkproblemen op:
Stedenbouwbureaus houden zich bezig met het ontwerp van de publieke ruimte. Zij merken dat hun instrumentarium (herontwerp, herbestrating etc.) te kapitaalintensief en te weinig flexibel is om de verblijfskwaliteit en veiligheidsperceptie op dit soort plekken op te lossen. De bureaus hebben behoefte aan een lichter, gerichter en responsiever instrumentarium. Ze hebben echter beperkte (technologische) kennis hoe interactieve objecten precies een bijdrage kunnen leveren.
Creatieve conceptontwikkelaars hebben een ander probleem: zij hebben wél de beschikking over interactieve objecten (geluid, beeld, licht, sensoren) maar die zijn vooral kunstzinnig en evenementiëel. De objecten zijn stuk voor stuk niet ontwikkeld vanuit een stedenbouwkundige opgave waardoor ze hiervoor geen panklare oplossing vormen.
Lokale mkb-ers hebben ook een probleem: zij weten niet goed hoe zij op een gecoördineerde manier invloed kunnen uitoefenen op de activering van de publieke ruimte.
Project Co-ReUs: 1) analyseert hoe de ruimte wordt gebruikt (nulmeting en Programma van Eisen voor de inzet van interactieve objecten; 2) ontwikkelt ruimtelijk-interactieve interventies in co-creatie met de drie mkb groepen. 3) deze worden op het plein geplaatst en nametingen brengen de effecten in beeld. Het resultaat is een actiegerichte Handleiding met Roadmap voor de ontwikkeling van responsieve publieke ruimtes.