Lesson study: Samen kom je verder. Een onderzoek naar de bruikbaarheid en effectiviteit van lesson study voor de doorgaande professionele ontwikkeling van docenten Lichamelijke Opvoeding.

Professionalisering van leraren is van essentieel belang voor de kwaliteit van het onderwijs. Uit diverse onderzoeken blijkt echter dat de huidige wijze van bijscholen niet erg effectief is. Professionalisering van leraren lichamelijke opvoeding (LO) is hierop geen uitzondering. Leraren LO nemen voornamelijk deel aan externe studiedagen en eenmalige workshops en blijken vervolgens de grootste moeite te hebben om de opgedane ervaring en kennis toe te passen in hun eigen lespraktijk. Nieuwe kennis sijpelt daarom slechts beperkt door binnen de muren van de gymzaal waardoor leerlingen hiervan niet optimaal kunnen profiteren. Binnen dit project werd daarom een veelbelovende, vernieuwende vorm van bijscholen, genaamd lesson study, getest op 10 interventiescholen en vergeleken met de uitkomsten op 9 controlescholen. Binnen lesson study gaat een groep leraren gezamenlijk en op hun eigen school aan de slag met een bepaald thema of probleem en wordt er binnen diverse cycli van ontwerpen, experimenteren en bijstellen een les ontwikkeld waarmee het probleem of de uitdaging opgelost kan worden. Binnen dit project werkten leraren LO rondom het thema motivationeel leerklimaat en probeerden ze lessen te ontwerpen waarmee beter tegemoet werd gekomen aan de motivationele behoeften van leerlingen. Zo kregen leerlingen bijvoorbeeld meer keuzevrijheid en inspraak in de les. Bijzonder aan de lesson study methode is, dat wanneer een leraar de betreffende les verzorgt, andere leraren specifiek geselecteerde leerlingen observeren tijdens die les. Dit geeft directe en concrete inzichten in wat er wel en niet werkt. De effectiviteit hiervan werd onderzocht met behulp van diverse meetinstrumenten: motivatievragenlijsten, video-observatie, interviews en focusgroepen. De belangrijkste uitkomst was dat leraren weliswaar moeite hadden om voldoende tijd vrij te plannen om lesson study te doen, maar tegelijkertijd werd de meerwaarde zeker erkend. Vooral het op een systematische wijze bespreken en gezamenlijk ontwikkelen van lesinhouden werd als zeer nuttig en leerzaam ervaren. In de doorwerking op les- en leerlingniveau werd nog geen toegevoegde waarde gevonden van lesson study ten opzichte van een eenmalige workshop. Mogelijk is het over een langere tijd toepassen van deze methode noodzakelijk om ook daar effecten te zien.

Vanuit het werkveld bereiken Fontys Sporthogeschool (FSH) regelmatig vragen voor effectievere ondersteuning bij docentprofessionalisering van docenten Lichamelijke Opvoeding (LO). Deze zijn geconcretiseerd naar enkele breed gedeelde praktijk-vraagstellingen. Een innovatieve en veelbelovende methode voor docentprofessionalisering is Lesson Study (LS). Bij LS werken docenten samen aan het ontwerpen, uitvoeren en onderzoeken van een les. Deze aanpak voldoet aan kenmerken voor effectieve docentprofessionalisering zoals omschreven in de wetenschappelijke literatuur. Het is echter nog niet bekend of LS daadwerkelijk effectief is. Het consortium bestaande uit FSH, Universiteit Gent, Universiteit Utrecht, en de Academische Opleidingsscholen West-Brabant, Brabant Noord-Oost, Tilburg en Den Bosch, is daarom gekomen tot de volgende onderzoeksvragen:
1) Wat zijn de effecten van een workshop ‘motivationeel klimaat’ gevolgd door een begeleide lesson study op de vijf niveaus van doorwerking van Guskey (2000), in vergelijking met alleen een workshop?
2) Welke belemmeringen en succesfactoren kunnen er geïdentificeerd worden met betrekking tot het zelfstandig toepassen van de methode lesson study door docenten LO?
3) Hoe waarderen docenten LO en hun leidinggevenden de opbrengsten van de methode lesson study ten opzichte van de tijdsinvestering die deze vergt?
In het onderzoek is sprake van een mixed-methods aanpak. De effecten (vraag 1) worden kwantitatief gemeten aan de hand van de niveaus van Guskey (2000) en vergeleken met een controlegroep van scholen die alleen een workshop krijgen. Vraag 2 en 3 worden kwalitatief onderzocht via focusgroepgesprekken
(docenten) en semi-gestructureerde interviews (leidinggevenden).
De opbrengsten van dit project zijn kennis met betrekking tot de effectiviteit en bruikbaarheid van LS voor docentprofessionalisering bij LO. Deze kennis wordt verspreid met nationale en internationale publicaties en presentaties. Voor het werkveld wordt tevens een symposium georganiseerd. De kennis zal niet alleen indalen in de lerarenopleiding LO van Fontys Sporthogeschool, maar LS zal bij gebleken effectiviteit ook in worden gezet als werkvorm voor LO-studenten die stagelopen.