Van bureaucrazy naar carehappy: samen in dialoog over control. Ontwerpgericht onderzoek naar een effectieve methodiek voor het ontwerp van gedragen control-systemen in de zorg.

Inleiding
De zorgsector kampt al jaren met bureaucratie en regeldruk, wat de motivatie van zorgprofessionals negatief beïnvloedt. De manier waarop de zorg gefinancierd wordt heeft hier een belangrijk aandeel in. In dit onderzoek stond centraal hoe de zorginkoop zodanig vormgegeven kan worden dat het voldoet aan de wettelijke kaders enerzijds, maar dat het anderzijds ruimte biedt aan zorgaanbieders en hun autonome motivatie ondersteunt.

Uit het onderzoek bleek dat er behoefte is aan meer kennis over de wettelijke randvoorwaarden en mogelijkheden tijdens de zorginkoop. De handreiking die uit het onderzoek voortkwam, biedt een aanpak voor het ontwikkelen van dergelijke systemen binnen de wettelijke kaders. Belangrijke principes zijn: werken vanuit vertrouwen, het bewaken van de motivatie van zorgverleners, verstandig omgaan met organisatiebelangen, en het beperken van regeldruk. Aan de hand van deze leidende principes presenteren we een aantal adviezen en best practices, waaronder:
1. Het inkoopproces moet gebaseerd zijn op een duidelijke visie en beleid, waarbij de input van zorgaanbieders gedurende het hele proces wordt meegenomen.
2. Monitoring en verantwoording moeten zinvol en motiverend zijn, met een focus op kwaliteitsverbetering, samenwerking en open communicatie.
3. Toezicht moet constructief zijn en gericht op leren en verbeteren.
Het spel CareTrivia ondersteunt deze inzichten, en Carelink (onderdeel van de handreiking) helpt om het web aan stakeholders inzichtelijk te maken. Deze inzichten zijn ook gedeeld in een artikel in het Nederlands Juristenblad (NJB).

Het proefschrift, verdedigd op 28 januari 2025 in Nijmegen, moedigt praktijkmensen aan om na te denken over vier belangrijke aspecten bij de ontwikkeling en implementatie van beheerssystemen: actieve betrokkenheid, ethische verantwoordelijkheid, het potentieel van leidende principes, en de blijvende waarde van management control. Het benadrukt het belang van een relationeel perspectief op management control en de noodzaak om de dynamische werking ervan te volgen en te bewaken.

De leermodule "Relationeel contracteren bij zorginkoop" (binnenkort openbaar voor inschrijving) biedt een platform voor de implementatie van de adviezen uit de handreiking. Deze module richt zich op het versterken van persoonlijke relatievaardigheden en het verminderen van bureaucratie binnen de zorginkoop. Gedurende 2 dagen leren deelnemers vertrouwen op te bouwen, hun eigen rol en gedrag te begrijpen, en bureaucratie te verminderen. Het programma omvat interactieve sessies, casestudies, en praktische oefeningen, en sluit af met mediation-technieken om conflicten te hanteren en duurzame partnerships te bouwen.

Met deze aanpak hopen we een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van control-systemen die zowel effectief als mensgericht zijn.

Zorgprofessionals willen graag dat mensen die zorg nodig hebben regie houden over hun eigen leven. Het is belangrijk dat zorgaanbieders ruimte en vertrouwen krijgen om de zorgprofessionals in hun organisatie daarin op de juiste manier te ondersteunen. Aan de andere kant zijn er de afgelopen jaren steeds meer eisen van gemeenten en financiers bij gekomen. Daardoor moeten zorgaanbieders vaker verantwoording afleggen aan deze kaderstellende partijen: er is meer beheersing van buiten de organisatie. Toezicht is belangrijk, zorgaanbieders willen verantwoording afleggen, maar de huidige control-systemen hebben volgens hen steeds meer negatieve effecten.
Het spanningsveld tussen toezicht enerzijds en het leveren van goede zorg en behoud van motivatie door professionals anderzijds leidt tot een suboptimale situatie tussen beide partijen. Hoe komen ze daaruit? In dit project gaat het consortium samen met zorgaanbieders, hun zorgprofessionals en kaderstellende partijen nieuwe vormen van control ontwikkelen. Het is de bedoeling control-systemen te ontwikkelen die voldoen aan eisen van transparantie en verantwoording en die ook bijdragen aan de motivatie van zorgprofessionals, recht doen aan de onderlinge relatie, minder administratielast vragen en rekening houden met de professionaliteit van de zorgprofessionals. Door te zorgen voor de juiste hulpmiddelen (in de vorm van een training en een handleiding) kunnen ook andere partijen profiteren van dit project.
Het consortium bestaat uit twee zorgaanbieders, één gemeente, de Hanzehogeschool, de Erasmus Universiteit en de beweging ‘Radicale Vernieuwing’ van het Landelijk Orgaan Cliëntenraden. Het gehele samenwerkingsverband beslaat 1 hogeschool (2 lectoraten, 1 Centre of Expertise en 1 adviesorgaan), 3 universiteiten, 5 zorgorganisaties, 3 aan de zorg-gerelateerde kenniscentra en adviesorganen en 2 gemeenten.