Op 8 oktober 2025 vond het eerste debat van de Kennismakers-reeks plaats in De Balie, Amsterdam. Dit debat bracht actuele vragen rondom democratie en politieke invloed in het tijdperk van brainrot en TikTok naar voren.
Tijdens het debat gingen twee lectoren met elkaar in discussie over vragen als: welke invloed hebben influencers op onze interesse voor politiek en verkiezingen en hoe kunnen we werken aan onze online weerbaarheid?
De debatreeks is een samenwerking tussen De Balie en Regieorgaan SIA. Vaste gast aan de gesprekstafel is een lector. Bij dit debat waren er twee lectoren: Deike Schulz, lector Organisations and Social Media bij NHL Stenden, en Steven Dorrestijn, lector Ethiek en Technologie bij Saxion. Schulz' onderzoek richt zich onder meer op het analyseren en begrijpen van influencer communities. Dorrestijn richt zich op vraagstukken rond de impact en ethiek van technologie.
Bij dit debat waren ook Stefan van der Stichgel, hoogleraar Cognitieve Psychologie (Universiteit Utrecht), en journalist, presentator en online mediamaker Calvin van Laaren aanwezig.
Aan dit debat deden ook mensen in de zaal mee. Interviewer Syb Faes (programmamaker en presentator van o.a. NTR Wetenschap) gaf regelmatig het woord aan een van de aanwezigen. In de zaal zowel afgevaardigden van de wat jongere als ook de wat oudere generatie.
Tijdens het debat spraken Deike, Steven, Stefan en Calvin over de rol van influencers en hoe ze de manier waarop jongeren naar politiek kijken beïnvloeden. Schulz merkte op dat de politiek steeds meer als entertainment wordt gepresenteerd, wat de zichtbaarheid van belangrijke onderwerpen doet afnemen. Jongeren doorzien echter snel de oprechtheid van deze content, wat de vraag oproept hoe authentiek en doeltreffend deze vorm communicatie eigenlijk is.
Aandacht is een schaarse bron in het heden. Stefan benadrukte dat ons brein onvoldoende capaciteit heeft om alle informatie te verwerken. Dit heeft niet alleen invloed op wat we zien, maar ook op hoe we denken. Afleiding is een grote vijand van concentratie. Hij stelde dat het essentieel is om een omgeving te creëren die ons helpt om onze aandacht te richten. En af en toe helemaal niets doen helpt daarbij.
De debatleden bespraken ook thema's van technologie en ethiek en haalden daarbij verschillende filosofen aan. Steven vergeleek onze huidige tijd met de dystopieën die in literatuur zijn beschreven. Hij is somber over hoe technologie ons gedrag vormt en pleit voor burgerberaden om democratie te ‘redden’. Minder technologie en meer menselijke verbinding zijn volgens hem noodzakelijk.
Een belangrijk aspect van de discussie was de noodzaak van mediawijsheid, voornamelijk onder jongeren. Deike benadrukte dat onderwijs hierin over de hele linie tekortschiet. Met de opkomst van AI en sociale media is desinformatie steeds moeilijker te bestrijden. Ze ziet echter nog wel mogelijkheden om desinformatie aan te pakken.
Er zijn niet alleen nadelen aan social media; ook de positieve effecten moeten worden erkend. De rol van de eigenaren van de socialmediaplatformen is cruciaal: zij dragen verantwoordelijkheid in hoe ze hun platformen inrichten. Hyperpersonalisatie en de eindeloze scroll zijn niet alleen verslavend, ze ondermijnen ook de kwaliteit van de informatie die beschikbaar is.
Het debat in De Balie benadrukte de complexe dynamiek tussen sociale media en democratie. Hoewel er grote zorgen zijn over brainrot, biedt het ook kansen voor positieve verandering. Het is essentieel om authentieke communicatie en mediawijsheid te bevorderen, zodat we de democratie in het TikTok tijdperk kunnen waarborgen. De weg vooruit ligt in samenwerking tussen onderwijs, technologie en betrokkenheid van de samenleving.
Het debat is opgenomen en in zijn geheel terug te kijken via het kanaal van De Balie.
In Kennismakers leggen De Balie en Regieorgaan SIA actuele maatschappelijke vraagstukken tegen de lat van de laatste inzichten uit de wereld van wetenschap en onderzoek. In gesprek met onderzoekers, spraak- en opiniemakers én het publiek over de kennis die onze samenleving verandert. Wil je ook een debat in de reeks kennismakers bijwonen? Kijk op de website van De Balie voor de volgende edities.
