Tijdens de coronacrisis werkte bijna iedereen thuis. Daardoor ontstond een heel andere werkdynamiek. Toen werknemers uiteindelijk weer naar kantoor kwamen, zaten velen van hen niet meer lekker in hun vel. Een goede werkomgeving bleek essentieel voor fysieke en mentale gezondheid. De Hanze doet praktijkonderzoek: in de Innovatiewerkplaats Healthy Workplace werken onderzoekers, promovendi en studenten samen om gezonde werkomgevingen te creëren; voor gezonde, betrokken en tevreden werknemers met een hogere productiviteit. Dr. Mark Mobach (lector), dr. Karin Menninga (senior onderzoeker), Saskia Mars MSc (onderzoeker) en Nelleke Dijkema MSc (projectleider) vertellen erover.
Wat je leest in dit artikel
Onze werkplek heeft veel invloed op onze gezondheid en ons welzijn, blijkt uit recente onderzoeken. De fysieke omgeving, mentale, sociale en fysieke gezondheidsaspecten spelen daarbij een rol. De Hanze doet er praktijkonderzoek naar: binnen Innovatiewerkplaats Healthy Workplace werken ze aan concrete verbetervoorstellen voor kantoorinrichtingen, om zo een gezondere werkomgeving te stimuleren. Hoe ze dat doen, vertellen dr. Mark Mobach, dr. Karin Menninga, Saskia Mars MSc en Nelleke Dijkema MSc.
Over het onderzoek
Innovatiewerkplaats Healthy Workplace, verbonden aan het lectoraat Facility Management van de Hanze, richt zich op het verbeteren van de werkomgeving door middel van praktijkgericht onderzoek en ontwerpoplossingen. Dat gebeurt in samenwerking met kennis- en onderwijsinstellingen, overheden en het bedrijfsleven om gezondheid, betrokkenheid, tevredenheid en productiviteit van werknemers te verbeteren.
Aan het woord zijn dr. Mark Mobach, dr. Karin Menninga, Saskia Mars MSc en Nelleke Dijkema MSc. Zij dragen elk op hun beurt bij aan Innovatiewerkplaats Healthy Workplace.
Mobach: “Samen met het lectoraat richt ik mij als lector Facility Management op multidisciplinair en ontwerpgericht, praktijkgericht onderzoek op het snijvlak van ruimte en organisatie, en het aantoonbaar bevorderen van gezondheid en welzijn van gebruikers. Binnen het lectoraat hebben we drie innovatiewerkplaatsen: Campus Design, Health Space Design en Healthy Workplace. In Kenniscentrum NoorderRuimte focussen we op de invloed van de gebouwde omgeving op gebruikers, variërend van de ruimte in een leslokaal tot de hele regio. Als leading lector bewaak ik de samenhang in ons portfolio.”
Menninga: “Ik studeerde Sociale en Gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde daar in 2013 met mijn proefschrift Exploring Learning Abstinence Theory: a new theoretical perspective on continued abstinence in smoking cessation. Sinds september werk ik als onderzoeker bij het lectoraat Facility Management van Kenniscentrum NoorderRuimte en bij Healthy Workplace. Daar richt ik me op het testen en doorontwikkelen van een instrument waarmee de fysieke, mentale en sociale gezondheid van werknemers in kaart kan worden gebracht.”
Mars: “Ik heb een achtergrond in ruimtelijk ontwerp, werkte lang bij een architectenbureau en ben docent-onderzoeker aan de Academie Minerva in Groningen. In 2015 voltooide ik mijn master Organisatie, Cultuur en Management aan de Universiteit Utrecht. Sindsdien houd ik me bezig met participatieve onderzoeks- en ontwerpprocessen en het creëren van werkomgevingen gebaseerd op gemeenschappelijke waarden.”
Dijkema: “Ik heb een achtergrond in Human Resource Management en Eventmanagement en een master in Pedagogiek. Ik ben gespecialiseerd in vitaliteit op de werkvloer. Als projectleider richt ik me op de verbindingen tussen de beroepspraktijk en het onderwijs. Zo organiseren we kennis- en ontmoetingssessies waarin we de kennis en ervaringen van professionals, studenten en onderzoekers delen en nieuwe vraagstukken formuleren. Onze zoektocht richt zich op de positieve invloed van ruimte op mensen. De betrokkenheid van diverse vakgebieden en toepassingsgerichtheid van ons onderzoek zijn daarbij cruciaal. Zo bouwen we aan een regionaal kennisecosysteem in Noord-Nederland.”
Binnen Healthy Workplace werken onderzoekers samen met praktijkpartners om werkplekomgevingen te optimaliseren. Daarbij streven ze naar een betere aansluiting tussen ruimte en organisatie. De innovatiewerkplaats is multidisciplinair: er werken onderzoekers en studenten uit allerlei disciplines. Vragen uit de beroepspraktijk worden gekoppeld aan praktijkgericht onderzoek.
Menninga: “Binnen Healthy Workplace hebben we een monitor ontwikkeld om de fysieke, mentale en sociale gezondheid binnen een organisatie te meten. We hebben die al met succes getest binnen een overheidsorganisatie. De monitor is een scan die inzicht geeft in de werkomgeving: hoe ziet die eruit, hoe ervaren medewerkers hun werkplek en hoe effectief is die werkplek? Kunnen ze hun werk goed doen? Past het bij de aard van hun werk? Aan de hand van vragen kunnen ze aangeven hoe ze zich voelen, hoe vaak ze pauze nemen en hoe hun thuiswerkplek is. Dit instrument geeft de mogelijkheid om evidencebased aanpassingen te maken in werkplekken bij organisaties.”
Mobach: “De multidisciplinaire aanpak van onze innovatiewerkplaats is cruciaal, want binnen werkplekonderzoek is er veel overlap. Het is onze ambitie om de werkomgevingen van kenniswerkers te optimaliseren. We willen meten en monitoren om te leren; om de effecten van veranderingen binnen een werkplek te kunnen evalueren door middel van nul- en nametingen. Dan kunnen we organisaties gefundeerd en wetenschappelijk adviseren om al dan niet bepaalde aanpassingen te doen.”
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ziet gezondheid als een holistische combinatie van fysieke, mentale en sociale factoren. Die definitie hanteren onderzoekers van Healthy Workplace. Ze doen onderzoek in kantoren en naar thuiswerkplekken.
Mars: “Een concreet voorbeeld van zo’n onderzoek is een herhuisvestingsvraagstuk binnen een hogeronderwijsinstelling. Medewerkers van een ondersteunende dienst waren ontevreden over hun werkomgeving en ervaarden veel obstakels. Er kwamen daar kwetsbare klanten; die hadden behoefte aan privacy, maar het ontwerp van het gebouw kon daar niet in voorzien. Dat was onprettig. Wij deden een interventie vanuit de vraag: ‘Hoe zou de ideale omgeving eruitzien voor hen?’ en vertaalden de inzichten naar adviezen. Toen we in gesprek raakten, merkten we dat ze zich écht gehoord voelden. Verrassend genoeg bleek dat een nieuwe ervaring voor hen. Dat was waardevol, want uiteindelijk doen we dit onderzoek voor de gebruikers – zij moeten zich prettig voelen in hun werkomgeving.”
Dijkema: “Het mentale aspect van gezondheid is eigenlijk pas na de coronatijd veel meer gaan spelen. Toen kwamen we erachter dat een goede werkplek essentieel is. We gingen ons erin verdiepen en deden een paar mooie praktijkgerichte onderzoeken, zowel in de kantooromgeving als op de thuiswerkplek. Dat resulteerde in concrete verbetervoorstellen en meer bewustzijn bij gebruikers: wat doet de werkomgeving met ons? Die brede reflectie draagt ook bij aan het onderzoek naar een gezonde omgeving.”
Binnen de Hanze zijn er drie innovatiewerkplaatsen: Campus Design, Healthy Workplace en Health Space Design. Elke werkplaats legt zich toe op een andere sector.
Mobach: “Ons portfolio heeft drie denkrichtingen: kantoor, zorg en onderwijs. Die hebben ook overlap: een zorginstelling heeft ook kantoren en een onderwijsinstelling heeft zowel lokalen als kantoren. We blijven ons steeds afvragen: Hoe is de verbinding? Welke thema's komen terug in diverse onderzoekdossiers? Zo proberen we ruimte en organisatie in brede zin op elkaar te laten aansluiten. Bepaalde onderwerpen komen steeds terug. Zo is privacy een groot aspect in ziekenhuizen, maar ook in kantooromgevingen. We hebben allemaal behoefte om ons soms af te zonderen, maar willen ook graag in verbinding blijven. Ons speerpunt is: speel hierop in en ontwerp een optimale werkomgeving die rekening houdt met diverse behoeften. Vanuit een netwerkgedachte dat onderwijs, onderzoek en praktijk met elkaar verbonden zijn, zoeken we op een multidisciplinaire manier naar innovatieve oplossingen voor praktijkvragen die rekening houden met deze behoeften en een ruimte die daarop kan inspelen.”
We schreven eerder een artikel over Campus Design. Daarmee zijn er veel overeenkomsten, maar ook verschillen. Toch werken ze beide aan een gezamenlijk doel: een betere, gezondere gebouwde omgeving creëren die werkt voor de gebruikers.
Een verschil tussen de drie innovatiewerkplaatsen betreft de diverse behoeften door andersoortig werk. Healthy Workplace richt zich op de kantooromgeving, terwijl Campus Design en Health Space Design zich richten op onderwijs- en zorgomgevingen. Een campus is vaak een groot gebied waarin veel verschillende aspecten terugkomen, bijvoorbeeld toegankelijkheid, gastvrijheid, ontmoeten en openheid. Dat werkt ook door naar kleinere ruimtes zoals leslokalen, kantoren en vergaderruimtes. In zorginstellingen speelt privacy een grotere rol omdat het risico op ongewenste akoestische of visuele verspreiding van persoonlijke informatie groot is. Denk aan ongewenst meeluisteren met gesprekken op de gang of bij een balie of aan zichtlijnen waardoor informatie onbedoeld wordt gedeeld met derden.
Uit het lectoraatsonderzoek van de Hanze blijkt steeds weer hoe cruciaal een goed ontworpen werkomgeving is voor de gezondheid, het welzijn en de productiviteit van medewerkers. De innovatiewerkplaats Healthy Workplace biedt een mooie combinatie van wetenschappelijk onderzoek, praktijkgerichte interventies en samenwerking met studenten en bedrijven om te werken aan innovatieve werkplekken van de toekomst. Dat draagt bij aan een prettige en gezonde werkomgeving, zodat medewerkers er optimaal kunnen functioneren en met plezier naar hun werk of studie gaan.
Meer weten? Lees hier een stuk van Mobach over veranderende werkomgevingen.
De wereld is volop in beweging - en is natuurlijk ook altijd al in beweging geweest.Alleen ligt alles nu meer onder een vergrootglas. Het is alsof we de grotebewegingen door de kennis en middelen die ons ter beschikking staan beter danooit kunnen waarnemen, begrijpen en delen.
De innovatiewerkplaats Healthy Workplace (HWP) richt zich op het verbeteren van de werkomgeving door middel van praktijkgericht onderzoek en ontwerpoplossingen. Vanuit het lectoraat Facility Management van de Hanze, werkt HWP samen met kennis- en onderwijsinstellingen, overheden en het bedrijfsleven om de gezondheid, betrokkenheid, tevredenheid en productiviteit van werknemers te verbeteren, rekening houdend met de behoeften van de organisatie en het individu. HWP streeft naar een betere aansluiting tussen de ruimte en organisatie in kantoren. Dit doen we door vragen uit de beroepspraktijk te koppelen aan praktijkgericht onderzoek van onze senior-onderzoekers, onderzoekers, docenten en studenten, onder meer in architectuur, bewegingswetenschappen, facility management, fysiotherapie, gezondheidspsychologie, installatietechniek, kunsten en vastgoed. Onze multidisciplinaire aanpak zorgt ervoor dat oplossingen niet alleen theoretisch en empirisch uitstekend onderbouwd zijn, maar ook praktisch toepasbaar. Door de goede samenwerking met onze partners, genereert HWP ontwerpoplossingen die kantoororganisaties helpen om beter te functioneren en de fysieke, mentale en sociale gezondheid van medewerkers te verbeteren.
