Werk je aan praktijkgericht onderzoek, dan kun je er niet omheen: de praktijk dus. Op een learning community of field lab komen onderzoek en onderwijs samen.
Josien Engel, senior onderzoeker en docent aan de Hogeschool Utrecht (lectoraat beroepsonderwijs, Master Innovatie in Zorg en Welzijn en Zorg Innovatie Centra in het Antonius Ziekenhuis/opleiding Verpleegkundige), werkt dagelijks met en in Learning Communites. Vanuit de ontwerplens kijkt ze mee: hoe kun je zo’n leer-werkomgeving maximaal benutten? Ze geeft in dit artikel vier tips om een succesvolle learning community te creëren.
Engel: “Het ontwerp van de learning community start altijd met kijken door de ‘ontwerpbril’. In welk ontwikkelstadium ook, er is altijd ruimte om te sleutelen aan de basis. Bekijk het ontwerp vanuit alle perspectieven: inhoudelijk, sociaal, ruimtelijk, instrumenteel en tijdelijk. Beantwoord dus vragen als: waarom komen we eigenlijk samen, hoe creëren we een wisselwerking tussen verschillende partijen? Ook de fysieke locatie – het ruimtelijke aspect – is belangrijk bij een learning community.”
Fotoslider: Materiaal dat gebruikt wordt tijdens de ontwerpsessies. Bron: Hogeschool Utrecht.
“Het werkt goed als één persoon een sleutelrol heeft in de learning community. Deze persoon fungeert als verbinder. Het is dus belangrijk dat diegene toegang heeft tot de buurt en belanghebbende partijen van de community. Bijvoorbeeld iemand zoals Rosalie bij SPRONG-groep PREVENT: zij is op wijkniveau actief, kent dus het netwerk en kan zo het proces aanjagen. Ze is de schakel tussen alle partijen. ”
“Je hebt overal grenzen: van personen, beroepen, domeinen en organisaties. In een learning community streef je grensoverstijgend samenwerken en leren. Door de grenzen juist te benutten, kan je leren van elkaars expertise en kennis. Iedereen wordt gestimuleerd om ervaringen uit te wisselen en te kijken waar overeenkomsten en verschillen zitten. Door daarop te reflecteren kom je tot nieuwe inzichten waar je anders misschien niet op gekomen was. Daarom is het ook goed om activiteiten te ontwikkelen waarbij mensen inzicht krijgen in elkaars rol en meerwaarde.”
Alles komt samen: SPRONG PREVENT. Voor SPRONG-groep PREVENT werkte Josien mee aan de inrichting en doorontwikkeling van field labs. Josien: “Hier zag je deze vijf tips in uitvoering. Zo keken we naar het ruimtelijke aspect. Voor het ene fieldlab bleek de bibliotheek een mooie locatie, terwijl voor het andere field lab een buurtcentrum of online platform als passende locatie werd gekozen. Ook bevorderden we de interprofessionele samenwerking door fieldlabbijeenkomsten te organiseren waar direct betrokkenen zoals docenten, studenten en zorg-welzijnprofessionals hun ervaringen uitwisselden. Binnen SPRONG PREVENT begeleidde Josien de deelnemende fieldlabs aan de hand van het model van Ilya Zitter (zie verderop in dit artikel). Via dit model konden fieldlabs, onder begeleiding van Josien, een blauwdruk maken om inzicht te krijgen in hun fieldlab en de doorontwikkeling daarvan.”
Samen leren begint natuurlijk bij samen doen. Engel: “Organiseer activiteiten die interactie in de community stimuleren. Start bij het door alle betrokkenen gedeelde vraagstuk. Kijk van daaruit: welke individuele belangen raken het gemeenschappelijke vraagstuk en ambitie daaromtrent? Organiseer dan inhoudelijke activiteiten die het leerproces van experimenteren ontlokken. Zo kom je samen tot innovatie.”
“Creëer een succesvolle learning community met dit model. Blijf kijken naar aanpassingen die je wilt doen vanuit de ontwerpperspectieven én werk met een kernpersoon die zorg draagt voor veiligheid als basis voor samen leren.” Vanuit de Hogeschool Utrecht heeft Ilya Zitter, in samenwerking met collega’s van alle kenniscentra, een model ontwikkeld: het zogenoemde ‘conceptueel model voor missiegedreven omgevingen’. Zij vertelt meer over het opzetten, beheren en ontwikkelen van learning communities en field labs. Je vindt het model hier:
We worden volop geconfronteerd met complexe maatschappelijke vraagstukken, zoals de energietransitie en de gezondheidskloof. Rond dit soort complexe vraagstukken wordt samen geleerd, gewerkt, geïnnoveerd en onderzoek verricht, in uiteenlopende omgevingen. Om deze grensoverstijgende omgevingen te duiden, worden uiteenlopende concepten gehanteerd, zoals lab, learning community, ecosysteem, hybride leeromgeving en vele varianten daarop. De vier kenniscentra van de HU (Gezond & Duurzaam Leven, Digital Business & Media, Leren en Innoveren en Sociale Innovatie) hebben de handen ineengeslagen om het conceptuele speelveld te verkennen en een gezamenlijk conceptueel model te ontwikkelen om grensoverstijgende, missiegedreven omgevingen beter te kunnen duiden. Voor wie? Het conceptuele model is ontwikkeld voor professionals die onderzoek doen of samenwerken aan missiegedreven vraagstukken. Resultaten Het conceptuele model voor missiegedreven omgevingen waarbij grensoverstijgend samen wordt geleerd, gewerkt, geïnnoveerd en onderzoek wordt verricht, kan worden verkend vanuit de volgende vragen: Wat is de potentiële waarde? Hoe zit het model in elkaar? Welke theorie onderbouwt het model? Hoe kun je het model gebruiken? Om welke concepten gaat het? Welke definities zijn er zoal? Hoe hebben we het aangepakt? Welke bronnen zijn er voor verdere verdieping? Alle onderdelen in één document: Missiegedreven omgevingen. Een conceptueel model van de Kenniscentra van Hogeschool Utrecht Looptijd 01 oktober 2021 - 01 september 2022
Hoe kunnen leeromgevingen in het beroepsonderwijs een rol vervullen bij het oplossen van complexe maatschappelijke problemen? Ilya Zitter, bijzonder lector Leeromgevingen in het Beroepsonderwijs bij Hogeschool Utrecht (HU), onderzoekt hoe je leeromgevingen zo kunt ontwerpen dat een innovatief, lerend systeem ontstaat, zonder sterke scheiding tussen onderwijs en praktijk. Op 25 maart gaf Zitter haar openbare les.
Hoofdstuk 2 uit Position paper Learning Communities van Netwerk learning Communities Grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van vergrijzing, duurzaamheid, digitalisering, segregatie en onderwijskwaliteit vragen om nieuwe manieren van werken, leren en innoveren. In toenemende mate wordt daarom ingezet op het bundelen van kennis en expertise van zowel publieke als private organisaties, die elkaar nodig hebben om te innoveren en complexe vraagstukken aan te pakken. Het concept ‘learning communities’ wordt gezien als dé oplossing om leren, werken en innoveren anders met elkaar te verbinden: collaboratief, co-creërend en contextrijk. Vanuit het Netwerk Learning Communities is een groep onafhankelijk onderzoekers van een groot aantal Nederlandse kennisinstellingen aan de slag gegaan met een kennissynthese rondom het concept ‘Learning Community’. Het Position paper is een eerste aanzet tot kennisbundeling. Een ‘levend document’ dat in de komende tijd verder aangevuld en verrijkt kan worden door onderzoekers, praktijkprofessionals en beleidsmakers.
