Grip op geluid, naar een gezonde werkomgeving voor vakleerkrachten bewegingsonderwijs

Vanaf 2023 krijgen alle kinderen in het primair onderwijs minimaal twee uur per week
bewegingsonderwijs van een vakleerkracht. Uit onderzoek blijkt dat beroepsslechthorendheid een van de
moeilijk waarneembare arbeidsrisico’s is en dat er een relatie bestaat tussen gezondheidsklachten en
blootstelling aan geluid.
Wat betekent het om in de lawaaierige omgeving van een sportzaal te werken? Wat is de invloed van
akoestiek op de geluidsniveaus en hoe kan je er inzicht in krijgen in die geluidsniveaus? Wat doet dat met
je oren en je gezondheid? Wat kan jij zelf doen om de geluidsniveaus te verminderen?
Al deze vragen hebben we onderzocht tijdens het onderzoeksproject Grip op
Geluid.
We hebben de akoestiek en de geluidsniveaus gemeten in 29 sportruimtes en de
gevonden waarden vergeleken met de arbonorm. Spoiler: In elke zaal, ongeacht
de kwaliteit van de akoestiek, werd de arbo geluidsnorm overschreden. Soms zelf
met meer dan 10dB.
Van 74 deelnemers is het gehoor gemeten met toonaudiometrie. De gemiddelde leeftijd was 36 jaar. Toch
vonden we bij deze jonge groep al twee keer zo veel gehoorverlies dan de normpopulatie, in frequenties
specifiek voor lawaaislechthorendheid. Vakleerkrachten rapporteren ook meer tinnitus.
Met focusgroepen en vragenlijsten zijn de kwalitatieve aspecten onderzocht.
Vakleerkrachten ervaren klachten als hoofdpijn, concentratieverlies en stress in zalen
met slechte akoestiek, zijn vaak niet op de hoogte van hun rechten en slechts de helft
gebruikt gehoorbescherming. Gehoorbescherming wordt vaker niet gebruikt omdat
het de communicatie met de kinderen belemmert. Deze uitkomsten waren input voor
het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal wat de vakleerkrachten kunnen gebruiken
in gesprek met hun werkgever.
Tenslotte is een smartwatch applicatie ontwikkeld, waarmee de vakleerkracht inzicht krijgt in de
blootstelling aan geluid gerelateerd aan de arbonorm. Het doel hiervan is om de vakleerkracht bewust te
maken van het geluid én om met de werkgever te delen wat de geluidsniveaus zijn.

Met ingang van 2023 krijgen alle kinderen in het primair onderwijs minimaal twee uur per week bewegingsonderwijs door een vakleerkracht. Voor de vakleerkrachten bewegingsonderwijs betekent dit een aanzienlijke uitbreiding van het aantal lesuren. Echter zijn de werkomstandigheden niet altijd optimaal, zeker niet wat akoestiek betreft. Sportaccommodaties voldoen vaak niet aan de normen voor een goede akoestiek, waardoor de leraren aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld. In de praktijk komen er regelmatig klachten betreffende geluidsoverlast in sportaccommodaties. Blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan op lange termijn voor onherstelbare gehoorproblemen zorgen. Daarnaast zijn er ook secundaire effecten en hebben veel vakleerkrachten stemproblemen, vermoeidheid en concentratieverlies als gevolg van de rumoerige werksituatie.

Met dit onderzoek willen we een bijdrage leveren aan het realiseren van een gezonde werkomgeving voor vakleerkrachten bewegingsonderwijs in het primair onderwijs. Preventie van beroepsslechthorendheid begint met kennis over- en bewustzijn van de risico’s die (teveel) blootstelling aan geluid met zich mee kan brengen. In dit onderzoek gaan we daarom inventariseren wat de kwaliteit van het gehoor is, wat de geluidsniveaus zijn waaraan vakleerkrachten worden blootgesteld, wat de relatie is tussen de akoestische parameters van de sportaccommodatie en de geluidsniveaus tijdens de les, hoe de geluidsniveaus inzichtelijk gemaakt kunnen worden en wat de impact van geluid is op het welbevinden, de communicatie en de didactiek van vakleerkrachten. Daarbij wordt er ook een applicatie ontwikkeld die de geluidsniveaus inzichtelijk maakt. Tenslotte brengen we de opgedane kennis en inzichten samen in voorlichtingsmateriaal voor studenten en vakleerkrachten met als doel om een gezonde werkomgeving voor de vakleerkrachten bewegingsonderwijs te realiseren.