Deze publicatie is onderdeel van het project: Living Lab Duurzame Bedrijfsovername - Het Open Gesprek (2023-2025). Dit project werd geleid door Hogeschool Aeres en werd uitgevoerd in samenwerking met hogeschool Windesheim en Hogeschool Utrecht. In dit project is er specifiek aandacht voor overnames van complexe (familie)bedrijfsstructuren, zoals situaties met meerdere opvolgers/eigenaren. Het project is onderdeel van een breder programma over bedrijfsovername in de agrarische sector gefinancierd en gecoördineerd door Stichting regie-orgaan SIA en het Ministerie van LVVN. De informatie die in deze publicatie wordt beschreven, is onderbouwd door deskresearch, input van experts en vier interviews met bedrijfsfamilies in de periode tussen mei 2024 en augustus 2024. Drie van deze bedrijven komen uit de tuinbouwsector, een sector waar relatief veel familiebedrijven voorkomen die in een bv-structuur opereren. Het vierde bedrijf betreft een kringloopbedrijf met akkerbouw, energie, pluimvee en de verwerking van voedselresten. De deskresearch bestond uit een literatuurstudie van de familiebedrijvenliteratuur, bestudering van de beleidskaders en de wettelijke kaders, handboeken over ondernemingsrecht en studies specifiek gericht op de agrarische sector. De input van experts is in drie ronden opgehaald. Er is een expertsessie geweest met adviseurs en branche-organisaties (LTO-Noord en NAJK) op 23 januari 2025. Vervolgens zijn er experts betrokken die de publicatie hebben gecontroleerd op feitelijke onjuistheden in de periode maart-april 2025. Tot slot is er input verzameld tijdens een scholingsdag voor agrarische adviseurs en docenten in het agrarische onderwijs (10 april 2025).Er is verder kruisbestuiving geweest met een eerder project over agrarische bedrijfsopvolging waar Hogeschool Windesheim en Hogeschool Aeres in samenwerkten. Het gaat om het project: Living Lab Duurzame Bedrijfsovername – De Zachte Kant van Agrarische Bedrijfsopvolging. In dat project zijn 15 families geïnterviewd. De interviews zijn gebruikt voor enkele praktijksituaties en familiedynamieken die in deze publicatie besproken worden.
DOCUMENT
Product- en diensteninnovatie in internationale arbeidsbemiddeling worden bemoeilijkt door onduidelijkheid en onzekerheid. In dit working paper van het Expertisecentrum Grensoverschrijdend Inlenen van Arbeid, wordt beschreven wat de huidige stand van zaken is in de agrarische sector. Ook worden relevante cijfers gepresenteerd over de agrarische arbeidsmarkt en komen ontwikkelingen in de bedrijfstak op het gebied van grensoverschrijdend inlenen van arbeid aan de orde. Het paper eindigt met een vooruitblik op de verdere ontwikkeling van (tijdelijke arbeids)migratie in de agrarische sector.
DOCUMENT
In het boek wordt beschreven hoe plattelandsjongeren in Brabant omgaan met de uitdagingen van de reconstructie van het platteland en hoe zij een balans zoeken tussen hun toekomstdromen en de realiteit van economische en sociale problemen. Achtereenvolgens wordt inzicht gegeven in de toekomstdromen van jonge boeren, de beleving van de reconstructieplannen met betrekking tot het platteland, de keuzes en strategieen van agrarische bedrijfsopvolgers, de rol van het onderwijs bij de competentieontwikkeling voor de nieuwe uitdagingen, de leefbaarheid van plattelandsgemeenten en de toekomstmogelijkheden van jonge mkb-ers op het platteland. Het boek laat zien dat er naast een groep goed opgeleide 'moderniseringswinnaars' een groep jongeren is die - mede ten gevolge van de keuzes die hun ouders in het verleden maakten - de aansluiting dreigen te missen met de plannen en ambities van de reconstructie.
DOCUMENT
In opdracht van Stigas heeft het lectoraat Flexicurity van het Kenniscentrum Arbeid van de Hanzehogeschool Groningen onderzoek gedaan naar het bewustzijn vanondernemers in de groene en agrarische sector van vergrijzing en de relatie metinzetbaarheid van medewerkers. Uitgangspunt daarbij waren de volgendeonderzoeksvragen:1. Is de ondernemer in de agrarische en groene sector zich bewust dat deinzetbaarheid van oudere werknemers afneemt en de kans op uitval toeneemt?2. Welke maatregelen treft de ondernemer of is hij van plan te gaan treffen om deafname van de inzetbaarheid of uitval te voorkomen of te beperken?
DOCUMENT
Deze docentenhandleiding hoort bij de lesmodule Boer en omgeving: Keuzes maken in een veranderende agrarische wereld. Dit materiaal is gebaseerd op de lessen Landbouw en Omgeving die door Ron Methorst zijn ontwikkeld voor de tweedejaars studenten Dier- en Veehouderij en Ondernemerschap aan de Aeres Hogeschool in Dronten. De meeste van deze studenten hebben veel ervaring in de agrarische sector. De lessen motiveren hen om kritisch na te denken over de sector en hun eigen waarden te onderzoeken, op basis waarvan zij onderbouwde keuzes (willen) maken.
DOCUMENT
Bedrijfsovernames binnen de agrarische sector zijn complexe processen. Vooralsnog wordt er veel aandacht besteed aan het financiele, juridische en fiscale aspect, maar het sociaal-emotionele vlak blijft nog te vaak onderbelicht, terwijl dat juist een cruciale rol speelt. Vanuit culturele antropologie geven we in dit essay antwoord op de vraag: “hoe kom je tot een succesvolle bedrijfsovername op sociaal-emotioneel vlak?”
DOCUMENT
Dit is de docentenhandleiding Boer en omgeving: Keuzes maken in een veranderende agrarische wereld voor het MBO. Dit materiaal is geïnspireerd door de lessen Landbouw en Omgeving die door Ron Methorst zijn ontwikkeld voor de tweedejaars studenten Dier- en Veehouderij en Ondernemerschap aan de Aeres Hogeschool in Dronten. De lessen blijken jonge agrariërs aan het denken te zetten wanneer zij keuzes (moeten) maken.
DOCUMENT
Een agrarische bedrijfsopvolging is niet alleen een juridische, fiscale en financiële zaak, maar ook (en bovenal) een familiale zaak waarbij emotionele binding en betrokkenheid een rol spelen. Bij advies wordt vaak vooral gedacht aan de ‘harde’ zakelijke kant, maar dit werkboek heeft als doel om families te ondersteunen én sterker en zelfredzamer te maken, juist op de ‘zachte’ kant waarin het gaat om sociale en emotionele verhoudingen.
DOCUMENT
Een agrarische bedrijfsopvolging is niet alleen een juridische, fiscale en financiële zaak, maar ook (en bovenal) een familiale zaak waarbij emotionele binding en betrokkenheid een rol spelen. Bij advies wordt vaak vooral gedacht aan de ‘harde’ zakelijke kant, maar dit werkboek heeft als doel om families te ondersteunen én sterker en zelfredzamer te maken, juist op de ‘zachte’ kant waarin het gaat om sociale en emotionele verhoudingen.
DOCUMENT
Logboekopdrachten bij lesmodule Boer en omgeving: Keuzes maken in een veranderende agrarische wereld. In deze module kijken we naar verleden, naar nu en naar ontwikkelingen van de landbouw voor de toekomst. We onderzoeken verschillende brillen die er zijn om naar landbouw en voedsel te kijken. Er is geen absolute ‘waarheid’ die we gaan ontdekken, we gaan de verschillende visies en perspectieven bekijken. Dit vraagt dus om kennis over die visies en perspectieven en om reflectie over wat er zo allemaal op je afkomt. Dit logboek helpt je om je eigen reflectie vast te leggen.
DOCUMENT
