De overheid trekt zich terug en legt steeds meer verantwoordelijkheid bij de burger. Dat is reden tot zorg, want door bezuinigingen op bijvoorbeeld de rechtsbijstand kan de toegankelijkheid van het recht in het gedrang komen. Maar er zijn ook kansen. Voortschrijdende digitalisering stelt mensen in staat zelf oplossingen te zoeken bij juridische problemen. Dit kan meer keuzevrijheid en meer zelfstandigheid betekenen, hoewel onzekerheid over dit palet aan mogelijkheden evenzeer op de loer ligt. Een mogelijk bijeffect is dat er nog meer juridische problemen ontstaan, omdat door onzekerheid of onwetendheid kan worden besloten geen rechtszaak te starten, geen aanvraag in te dienen of niet tot actie over te gaan wanneer rechten worden geschonden. Een ding staat vast: het beroep op de eigen kracht van de burger neemt toe. Maar in hoeverre zijn burgers zelfstandig in staat gebruik te maken van het recht en hun rechtspositie te beschermen? De vraag is niet nieuw. Sinds het einde van de negentiende eeuw is hier aandacht voor. Deze aandacht verloopt in golfbewegingen en verandert in de loop der tijd van accent en betekenis. In het huidige tijdsbestek, waarin een transitie gaande is van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving is de vraag opnieuw actueel. Als mensen meer op zichzelf zijn aangewezen en zelf oplossingen moeten zoeken voor hun juridische problemen, hoe zet je hen dan in hun kracht? De vraag wat legal empowerment kan betekenen voor de toegankelijkheid van het recht in de Nederlandse participatiesamenleving staat hier centraal. In het eerste hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen in de literatuur over de toegankelijkheid van het recht beschreven. De nadruk ligt hierbij op gebruikers van het recht en het daadwerkelijk kunnen gebruiken van het recht. Dit kader helpt om het concept legal empowerment te kunnen plaatsen. Vervolgens wordt in het tweede hoofdstuk een analyse gemaakt van de achtergrond, de kenmerken en de toepassing van legal empowerment om het begrip beter te kunnen duiden. De lessen die we hieruit kunnen trekken, worden in het laatste hoofdstuk toegepast op de situatie in Nederland, met name op thema’s als de terugtredende overheid, decentralisatie, digitalisering en juridische dienstverlening.
Het Nederlands Jeugdinstituut is gevraagd goede en minder goede voorbeelden van feitenonderzoek te beschrijven, naar aanleiding van het Actieplan Verbetering Feitenonderzoek in de Jeugdbeschermingsketen, dat de gecertificeerde instellingen, de Raad voor de Kinderbescherming en Veilig Thuis in 2018 opstelden. De onderzoekers spraken daarvoor met professionals, cliënten en beleidsmakers van organisaties uit de jeugdbeschermingsketen. Het feitenonderzoek in de jeugdbescherming vraagt om verbeteringen en daar zijn mogelijkheden voor, blijkt uit de studie. Daarbij is het belangrijk dat professionals en cliënten samenwerken op basis van zo veel mogelijk gelijkwaardigheid, ondanks het gedwongen karakter van die samenwerking.
MULTIFILE
French/English abstract: Les systèmes d’aide à la prise de décision jouent un rôle important dans la pratique juridique aux Pays-Bas. Divers organismes gouvernementaux utilisent de tels systèmes automatisés pour la prise de décisions juridiques (de masse). Les départements juridiques, les cabinets d’avocats, les éditeurs juridiques et d’autres organismes ont de plus en plus recours à ces outils pour appuyer et améliorer les services d’aide juridique aux particuliers et aux entreprises. Ces outils permettent d’améliorer l’efficacité des processus et des services juridiques, mais ils peuvent aussi avoir d’importants effets préjudiciables sur les droits des personnes ou sur la qualité juridique des services produits, en particulier lorsqu’il n’existe pas de processus de conception minutieux et transparent. Cet article donne un aperçu de l’utilisation de ces systèmes dans la pratique juridique néerlandaise, discute de leurs avantages, pièges et défis, puis il identifie certaines questions de recherche pour le futur.---Rule-based systems for decision support and decision-making play an important role in Dutch legal practice. Government agencies use rule-based systems for (mass) legal decision-making. Legal departments, law firms, legal publishers and various other organizations increasingly use rule-basedsystems to support and improve the provision of legal aid to private individuals and corporate clients. Rule-based systems can improve efficiency of legal processes and services, but can also have important detrimental effects on the rights of individuals or legal quality, especially when there is no careful and transparent design process. This article provides an overview of the use of these systems in Dutch legal practice, discusses benefits, pitfallsand challenges and identifies questions for future research.
