Europese landen worstelen met het ‘post Snowden’-tijdperk. Dit is zichtbaar in de nieuwe wetgeving die in veel landen recentelijk tot stand is gekomen. Grote thema’s daarbij zijn onder meer hoe om te gaan met de hedendaagse informatiesamenleving, die oneindige hoeveelheden data produceert en die zich kenmerkt door snelle technologische ontwikkelingen. Hoe kan worden voorkomen dat zich een tweede ‘Snowden’-onthulling gaat voordoen? Ook de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) 2017 is opnieuw een product van zijn tijd. Deze wet probeert de nieuwe dilemma’s te ondervangen terwijl tegelijkertijd een werkbare situatie voor de bescherming van de rechtstaat via inlichtingen en veiligheidsdiensten wordt nagestreefd. Wij presenteren in dit artikel een aantal kanttekeningen bij de Wiv 2017. Dit doen wij door een aantal relevante in Nederland (Eskens e.a. 2016; Loof e.a. 2016) en in de Europese Unie1 verschenen overkoepelende studies over grondrechten te bespreken. Deze kanttekeningen zijn deels gebaseerd op normatieve uitgangspunten en aanbevelingen uit deze studies, deels ontleend aan nog lopend onderzoek. Gezien de aard en omvang van dit artikel is een selectie gemaakt en beperkt de analyse zich tot het schetsen van de belangrijkste dilemma’s.
Afsluiting Tot slot geef ik u een korte samenvatting van mijn openbare les. Ik ben de les begonnen met een verwijzing naar het rapport Micro Systems Technlogy, exploring opportunities van de Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Ik heb laten zien dat er inmiddels grote markten zijn ontstaan waarin microsysteemtechnologie een essentiële rol speelt. Ik heb verteld over de wereld van de microsystemen en hoe die in onze dagelijkse omgeving een steeds belangrijker rol gaan spelen. Over microsystemen die steeds kleiner worden, zelfs de grootte van zandkorrels zullen hebben. Ik heb geprobeerd aan te geven dat er mogelijk dramatische veranderingen in onze leefomgeving en in onze levensstijl kunnen gaan optreden. Kleine zaken, grote gevolgen. Tot slot heb ik u mijn plannen ontvouwd voor een tweetal concrete projecten. Hiermee wil ik proberen te helpen met het toepassen van MST-technologie bij bedrijven en in de medische wereld. Door het onderwijs aan concrete projecten te koppelen, wil ik het onderwerp MST aantrekkelijk maken voor de studenten. Studenten die kiezen voor een vak met toekomst. Die toekomst begint nu.
Zowel bij ondernemers als onder kunstenaars zien we steeds meer initiatieven gericht op de ontwikkeling van een ‘volhoudbare’ economie. Partijen uit deze domeinen zoeken manieren om een generatieve economie te bewerkstelligen die – anders dan een extractieve economie (‘de economie van het leegtrekken’) – sociaal rechtvaardig en ecologisch duurzaam wil zijn. Omdat kunstenaars en ondernemers in hun zoektocht naar innovaties-met-impact verschillende kwaliteiten inbrengen, wordt veel verwacht van samenwerking tussen de twee sectoren. In de praktijk echter is synergie eerder regel dan uitzondering. De grote verschillen tussen de twee ‘innovatiesferen’ leiden vooralsnog tot meer gedoe dan complementariteit. In het vraagarticulatietraject dat ten grondslag ligt aan SUSTAIN kwam naar voren dat hier een belangrijke rol is weggelegd voor zogeheten innovatiebrokers: derde partijen die werelden van ondernemerschap en kunst op duurzame wijze met elkaar weten te verbinden. In SUSTAIN willen we de body of knowledge en het handelingsinstrumentarium van deze innovatiebrokers verrijken. Door met praktijkgericht onderzoek juist in deze beroepsgroep te investeren, hopen we een hefboomeffect richting de volhoudbare economie te creëren: we dragen bij aan de effectiviteit van de samenwerking tussen de innovatiesferen kunst en ondernemerschap. Onze hoofdvraag luidt: Wat kunnen innovatiebrokers op het snijvlak van kunst en ondernemen in de verschillende fases van het innovatietraject leren en doen om de synergie van de samenwerking tussen ondernemers en kunstenaars te vergroten en zo een duurzame bijdrage te leveren aan de transitie richting een volhoudbare economie? Gedurende het onderzoek ontwikkelen we een gefundeerd Brokers Kenniscanvas dat beschrijft welke vraagstukken zich aandienen in samenwerkingsverbanden tussen kunstenaars en ondernemers en hoe de innovatiebrokers die vraagstukken hanteerbaar en productief kunnen maken. We richten ons welbewust op het ‘gedoe’ in de samenwerking en ontwikkelen vóór en mét de innovatiebrokers kennis over hoe vandaaruit synergie te realiseren.
