Bij bedrijfsovername in de agrarische sector wordt er veel gesproken en afgesproken. Met de familie onderling, de overnemer en de overdrager(s), de andere familieleden, maar ook met de erfbetreders, de accountant, de bank, de voeradviseur of de erfcoach. Ieder heeft wel een idee of advies hoe de onderneming het beste kan worden geleid en overgenomen. Als je niet oppast, verdwaal je in de adviezen van anderen en ben je zelf vergeten waarom je onderneemt zoals je onderneemt. Waar ben jij trots op als je over je erf loopt? Wat waardeer je als je nadenkt over waar het bedrijf vandaan komt en hoe het nu reilt en zeilt? En vertel je dat weleens aan je gezinsleden, je ouders, de erfbetreders? Weten jullie met elkaar welke keuzes er gemaakt zijn in het verleden en waarom die gemaakt zijn? Keuzes, voorkeuren, strategieën uit het verleden hebben invloed op het nu. En andersom is het net zo: de keuzes die jij maakt of gaat maken binnen je bedrijf hebben invloed op de generaties na jou. Door dit in beeld te brengen krijg je inzicht in de bedrijfslevensloop. We hopen dat het maken van een bedrijfslevensloop over jouw bedrijf je ondersteunt bij het voeren van een open gesprek waarin familieleden elkaars perspectieven en belangen beter begrijpen.
DOCUMENT
De bedrijfslevensloop voor een agrarisch familiebedrijf geeft een beeld over wat er in de geschiedenis met zowel de onderneming als de familie als de omgeving is gebeurd en de impact daarvan op het huidige familiebedrijf. Doel van dit gespreksinstrument is om met elkaar inzicht te krijgen in het effect van keuzes uit het verleden die gemaakt zijn binnen het agrarische familiebedrijf. Je onderzoekt de invloed die jij hebt en kan hebben met jouw keuzes richting de toekomst.
DOCUMENT
Deze publicatie over de vroege fase van bedrijfsopvolging in familiebedrijven laat zien dat de intentie van een volgende generatie om al dan niet het bedrijf over te nemen zich al op jonge leeftijd ontwikkelt. Ouders oefenen invloed uit op de ontwikkeling van hun kinderen door (on)bewust gebruik te maken van sociale mechanismen, waardoor de emotionele betrokkenheid van het kind in meer of mindere mate kan worden gestimuleerd. Daarbij worden er verschillende vormen van planning gebruikt voor het bedrijfsopvolgingsproces; zowel formele als intuïtieve planning. Voor ouders blijft het een dilemma om een evenwicht te vinden in het stimuleren van de individuele belangen en behoeften van hun kinderen, de belangen van het gezin en de belangen van het bedrijf. Met deze publicatie hopen wij ondernemende families handvatten te geven om op een nieuwe, andere manier naar de opvolging te kijken.
DOCUMENT
Deze publicatie is onderdeel van het project: Living Lab Duurzame Bedrijfsovername - Het Open Gesprek (2023-2025). Dit project werd geleid door Hogeschool Aeres en werd uitgevoerd in samenwerking met hogeschool Windesheim en Hogeschool Utrecht. In dit project is er specifiek aandacht voor overnames van complexe (familie)bedrijfsstructuren, zoals situaties met meerdere opvolgers/eigenaren. Het project is onderdeel van een breder programma over bedrijfsovername in de agrarische sector gefinancierd en gecoördineerd door Stichting regie-orgaan SIA en het Ministerie van LVVN. De informatie die in deze publicatie wordt beschreven, is onderbouwd door deskresearch, input van experts en vier interviews met bedrijfsfamilies in de periode tussen mei 2024 en augustus 2024. Drie van deze bedrijven komen uit de tuinbouwsector, een sector waar relatief veel familiebedrijven voorkomen die in een bv-structuur opereren. Het vierde bedrijf betreft een kringloopbedrijf met akkerbouw, energie, pluimvee en de verwerking van voedselresten. De deskresearch bestond uit een literatuurstudie van de familiebedrijvenliteratuur, bestudering van de beleidskaders en de wettelijke kaders, handboeken over ondernemingsrecht en studies specifiek gericht op de agrarische sector. De input van experts is in drie ronden opgehaald. Er is een expertsessie geweest met adviseurs en branche-organisaties (LTO-Noord en NAJK) op 23 januari 2025. Vervolgens zijn er experts betrokken die de publicatie hebben gecontroleerd op feitelijke onjuistheden in de periode maart-april 2025. Tot slot is er input verzameld tijdens een scholingsdag voor agrarische adviseurs en docenten in het agrarische onderwijs (10 april 2025).Er is verder kruisbestuiving geweest met een eerder project over agrarische bedrijfsopvolging waar Hogeschool Windesheim en Hogeschool Aeres in samenwerkten. Het gaat om het project: Living Lab Duurzame Bedrijfsovername – De Zachte Kant van Agrarische Bedrijfsopvolging. In dat project zijn 15 families geïnterviewd. De interviews zijn gebruikt voor enkele praktijksituaties en familiedynamieken die in deze publicatie besproken worden.
DOCUMENT
Deze presentatie is onderdeel van het project 'Het Open Gesprek'. Dit project is onderdeel van het onderzoeksprogramma Duurzame Bedrijfsopvolging.
DOCUMENT
Het doel van deze whitepaper is bewustzijn vergroten van de complexiteit van het bedrijfsoverdrachtsproces binnen de agrarische sector. Zowel het aantal vraagstukken als het grote aantal betrokkenen met verschillende perspectieven maken het ingewikkeld. Het bedrijfsovernameproces kent veel vergelijkbare onderdelen, het doorlopen ervan kent echter geenroutine want alle overnames zijn uniek.
DOCUMENT
Het doel van deze whitepaper is bewustzijn vergroten van de complexiteit van het bedrijfsoverdrachtsproces binnen de agrarische sector. Zowel het aantal vraagstukken als het grote aantal betrokkenen met verschillende perspectieven maken het ingewikkeld. Het bedrijfsovernameproces kent veel vergelijkbare onderdelen, het doorlopen ervan kent echter geenroutine want alle overnames zijn uniek.
DOCUMENT
Het doel van deze whitepaper is bewustzijn vergroten van de complexiteit van het bedrijfsoverdrachtsproces binnen de agrarische sector. Zowel het aantal vraagstukken als het grote aantal betrokkenen met verschillende perspectieven maken het ingewikkeld. Het bedrijfsovernameproces kent veel vergelijkbare onderdelen, het doorlopen ervan kent echter geenroutine want alle overnames zijn uniek.
DOCUMENT
