Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt zeker in het geval van schuldenproblematiek, die in Nederland omvangrijk is. Hoewel het belang van schuldpreventie wordt erkend, staat deze in Nederland eigenlijk nog in de kinderschoenen. Bij schuldpreventie wordt vaak ingezet op het vergroten van kennis en vaardigheden van de schuldenaren. Andere mogelijkheden blijven onderbelicht. Schulden zouden effectiever kunnen worden aangepakt door in wet- en regelgeving meer rekening te houden met het financieel gedrag van mensen. Dit geldt zowel voor het voorkomen van schulden als voor het voorkomen van verergering van de schulden. De Nationale ombudsman en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) hebben er eerder op gewezen dat huishoudens die in de financiële problemen geraken, er zelfstandig nauwelijks meer uit kunnen komen (Van Zutphen e.a. 2016; RVS 2017). Het Nederlandse incassosysteem is zo ingericht dat kleine schulden gemakkelijk uitgroeien tot grotere schulden en uiteindelijk zelfs tot problematische schulden (RVS 2017). Vroegtijdige aanpak van schulden voorkomt persoonlijke ellende, terwijl de maatschappelijke kosten van schulden door effectievere schuldpreventie worden teruggedrongen. In dit artikel wordt eerst ingegaan op de vraag wat effectieve schuldpreventie is. Vervolgens wordt bekeken wat er nodig is om financieel gezond te blijven, en ten slotte hoe schuldpreventie daarbij kan ondersteunen.
DOCUMENT
In de huidige samenleving wordt van jongeren meer en meer verwacht dat zij eigen verantwoordelijkheid nemen bij financiële beslissingen. Hiervoor hebben zij de juiste kennis, houding en vaardigheden nodig. De voorliggende rapportage zal aantonen dat het financiële inzicht van jongeren te wensen overlaat. Jongeren blijken vaak niet goed te weten hoe zij in het dagelijks leven met geld moeten omgaan. Zij maken daardoor schulden, die ze niet kunnen afbetalen. Om schulden bij jongeren te voorkomen is in 2007 het project Jongeren en schulden gestart. Eerst gebeurde dat vanuit het pilotproject ‘Punt’, waar studenten van Hogeschool Utrecht voor een aantal doelgroepen schuldpreventie-activiteiten ontplooiden. Sinds 2008 wordt het project vanuit het lectoraat Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling van de hogeschool gecoördineerd. Dit maakt het mogelijk de schuldpreventie-activiteiten op meer systematische wijze te onderzoeken en hun effectiviteit te beoordelen.
DOCUMENT
In de afgelopen jaren heeft schuldpreventie een grote vlucht genomen. Budgetcursussen, voorlichting op scholen of vrijwilligers die mensen helpen hun administratie te ordenen, zijn niet meer weg te denken interventies in het lokale sociaal domein. Ook in de huidige beweging waarbij ondersteuning steeds meer in wijk en buurt wordt georganiseerd, blijft schuldpreventie een belangrijke plek innemen. Want het op orde hebben van de financiën is een belangrijke voorwaarde om te kunnen participeren. In de huidige situatie vinden professionals en vrijwilligers die invulling geven aan schuldpreventie naast elkaar het wiel uit. Lessen over een effectieve uitvoering worden nauwelijks gedeeld. Om preventiemedewerkers, maatschappelijke dienstverleners, vrijwilligers, schuldhulpverleners en al die anderen die betrokken zijn bij de uitvoering van schuldpreventie verder te helpen, heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de Hogeschool Utrecht (HU) gevraagd de praktische kennis uit de uitvoering te bundelen. Door die te delen, kan enerzijds de uitvoering van veel ingezette interventies met betrekkelijk weinig inspanning toch effectiever worden. Anderzijds kan voorkomen worden dat professionals in dezelfde valkuil vallen die hun collega’s al ontdekten. De expertkennis is uitgewerkt in acht losse werkwijzers. Per werkwijzer is uitgewerkt welke lessen er in de praktijk zijn geleerd over een effectieve uitvoering. De werkwijzers zijn dus een weergave van relevante kennis die tot nu toe vooral in de hoofden van de uitvoerend professionals zat. De werkwijzers zijn geen complete handreikingen die de lezer van A tot Z bij de hand nemen om een interventie te ontwerpen. Wel bevatten ze de inzichten, tips en trucs die professionals kunnen gebruiken bij de ontwikkeling van hun eigen interventies. Iedere werkwijzer is een losstaand stuk waarin de aandachtspunten en tips van professionals en andere betrokkenen,die de betreffende interventie op verschillende plaatsen verzorgen, zijn samengebracht. De werkwijzers vormen samen deze preventiebundelbben van de financiën is een belangrijke voorwaarde om te kunnen participeren.
DOCUMENT
Met deze SchuldPreventiewijzer willen we iedereen die aan de slag wil met schuldpreventie op weg helpen. We hebben een strategisch stuk opgesteld over het belang van schuldpreventie. Ook hebben we een concreet stappenplan uitgewerkt om een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van lokaal preventiebeleid. Om elkaar op weg te helpen, hebben we een database ingericht met talloze voorbeelden van preventieactiviteiten. Door de activiteiten in de database te voorzien van een toelichting, achtergrondmateriaal en contactgegevens slaan we bruggen en bevorderen we de onderlinge uitwisseling. Door jullie uit te nodigen nieuwe activiteiten aan te leveren, beogen we van de database een centrum van kennisdeling op het terrein van schuldpreventie te maken. De database is toegankelijk via onze websites. Daarmee onderstrepen we onze samenwerking op het gebied van schuldpreventiebeleid.
DOCUMENT
Bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens heeft problematische schulden of een risico daarop (Westhof, De Ruig & Kerckhaert 2015). Het aantal huishoudens met financiële problemen is sinds het begin van de economische crisis steeds verder gegroeid. In 2017 lijkt deze groei te stoppen. Maar doordat actuele en betrouwbare cijfers over alle schulden tezamen ontbreken, kunnen geen harde uitspraken gedaan worden over het aantal huishoudens dat op dit moment in de schulden zit. Het lijkt erop dat het aantal huishoudens met financiële problematiek niet meer stijgt (BKR 2017; NVVK 2017), maar het is nog te vroeg om echt een trendbreuk te kunnen constateren. Duidelijk is dat de problematiek nog steeds zeer actueel is en vele Nederlanders direct en indirect treft.
DOCUMENT
Het lijkt zo’n typisch betuttelend en weinig nuttige opmerking: voorkomen is beter dan genezen. En toch is het helemaal waar als het gaat om schuldhulpverlening. Mensen die al schulden hebben én degenen die nog geen schulden hebben opgebouwd, hebben veel baat bij inzicht in hoe schulden te voorkomen zijn. Zodat ze na schuldhulpverlening ook uit de schulden blijven.
DOCUMENT
Het opzetten van een preventieproject vraagt planning en tijd. Hoe dat te doen? En welke wetenschappelijke inzichten over financieel gedrag zijn daarbij te gebruiken? Dit artikel bevat een stappenplan om te zorgen dat het preventieproject alle elementen bevat die nodig zijn om het te laten slagen. Daarnaast geven inzichten uit de gedragswetenschappen bruikbare informatie. Niet alleen voor nieuwe projecten, maar juist ook om bestaande projecten te verbeteren of de effecten meer inzichtelijk te maken.
DOCUMENT
In de afgelopen jaren is het aantal huishoudens met financiële problemen flink toegenomen. (Panteia, 2010 & NVVK, 2010). Zowel het voorkomen als het oplossen van problematische schuldsituaties begint in veel gevallen met het aanleren van voldoende budgetvaardigheden om ook met een laag inkomen de in- en uitgaven in balans te houden. Het bestaande aanbod van diensten en producten om mensen te ondersteunen bij hun financiën is breed en effectief. Toch zijn er groepen die nog wel een steuntje kunnen gebruiken. Zij hebben vooral behoefte aan hele praktische ondersteuning thuis aan de keukentafel. Ditzelfde geldt voor een deel van de mensen die een gemeentelijke of wettelijke schuldregeling afrondt. Hier kunnen vrijwilligers een rol in spelen. Anders dan professionals hebben zij vaak meer tijd om iemand echt te leren kennen en samen na te gaan wat er nodig is om de ander (weer) financieel zelfredzaam te maken.
DOCUMENT
De economische crisis raakt ook de Nederlandse huishoudens. Een op de zes huishoudens had het afgelopen jaar te maken met een daling van hun inkomen. Een op de tien had te maken met baanverlies. De meest gehanteerde strategieën om een achteruitgang in inkomen op te vangen zijn bezuinigen en nagaan wat financiële producten zoals geld lenen of rood staan kosten. Gemiddeld lijken huishoudens met deze strategieën best goed in staat te zijn om een achteruitgang op te vangen. Toch is er alle reden om aandacht te besteden aan de financiële positie of kwetsbaarheid van de Nederlander. Want ook al kunnen de meeste huishoudens een achteruitgang in inkomen best goed opvangen, toch komen steeds meer mensen in financiële problemen
DOCUMENT
De schuldenproblematiek in Nederland neemt al jaren toe. Er zijn inmiddels bijna een miljoen huishoudens met een (risico op) problematische schulden (941.000). Omdat schuldhulpverlening lang niet altijd tot een schuldenvrije toekomst leidt, daarop flink bezuinigd wordt en de effectiviteit van schuldpreventie niet is aangetoond, is vroegsignalering van groot belang. Diverse crediteuren en partijen die betrokken zijn bij het oplossen van problematische schulden hebben gezamenlijk een systeem voor vroegsignalering ontworpen, het Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS). Door huur-, energie-, BKR-achterstanden te registreren op op daartoe gezette momenten door woningcorporaties, energiebedrijven, banken en kredietverstrekkers te laten raadplegen, kunnen zij waar nodig andere, meer passende keuzen maken in de levering van hun diensten en producten. Als gevolg hiervan komen minder huishoudens in een problematische schuldsituatie en/of zullen zij eerder schuldhulp zoeken.
DOCUMENT
