De maatschappij is complex. Op school leiden we kinderen op voor die maatschappij door haar in segmenten te bestuderen: namelijk de schoolvakken. Sinds de vorige eeuw zijn er al pogingen om schoolvakken meer samen te laten werken, in projecten, in geïntegreerde vakken, in leerdomeinen. Dat lijkt niet heel gemakkelijk te gaan, zeker niet bij de gammavakken. Maar eigenlijk weten we over praktijken van samenwerking tussen vakken nog niet veel. In deze publicatie presenteren we daarom achttien verschillende praktijkvoorbeelden. Ook presenteren we een model om op school en in de lerarenopleiding gestructureerd te praten over vormen en mate van samenwerking tussen (gamma)vakken. Dat maakt deze publicatie geschikt voor docenten, studenten aan de lerarenopleiding, lerarenopleiders, trainers en schoolleiders.
De Kwaliteitswaaier is ontwikkeld door de Kwaliteitstafel Effectief Leesonderwijs. De waaier bestaat uit kwaliteitskaarten voor zowel de leraar, de leesdeskundige(n), de schoolleider en de bestuurder. Deze kaarten beschrijven wat effectief leesonderwijs betekent voor de vier verschillende rollen in het onderwijs. De kaarten kunnen niet los van elkaar gezien worden. Juist de samenhang van de kaarten maakt leesonderwijs effectief. We spreken daarom niet van losse kwaliteitskaarten, maar van samenhangende kaarten die gezamenlijk een de Kwaliteitswaaier ‘Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen’ vormen.
MULTIFILE
In het nieuwste nummer van de Nieuwe Meso, het vakblad voor bestuurders en schoolleiders in het basis, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs is het Focus-deel dit keer gewijd aan het opleiden van leraren. De gastredactie bestaande uit HvA-lector Marco Snoek, Fontys-lector Quinta Kools en de DNM-redacteuren Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin belichten het thema vanuit verschillende invalshoeken: de initiële lerarenopleidingen, ervaringen van startende leraren, en de wijze waarop de initiële lerarenopleiding en professionalisering van ervaren leraren kan samenkomen in professionele leergemeenschappen en in lesson studies. Daarbij gaan de verschillende artikelen in op de rol van schoolleiders en besturen bij het opleiden van nieuwe leraren en het ondersteuning van professionaliseren van ervaren leraren.Het focusdeel bevat bijdragen van verschillende HvA medewerkers: Marco Snoek, Evelien van Geffen, Tom van Eijck en Ed van den Berg.
Dit lectorenplatform richt zich specifiek op vakoverstijgend onderwijs op het snijvlak van kunst, wetenschap en technologie. Deelnemers aan het lectorenplatform beschouwen de opbloeiende, interdisciplinaire praktijken van wetenschappers en kunstenaars als een inspiratiebron voor de vernieuwing van het funderend en hoger onderwijs. Om deze vernieuwing te realiseren moeten vanuit verschillende vakgebieden hands-on-ervaringen en onderzoekservaringen gecombineerd worden. Hierdoor komen leerlingen en studenten vanuit verschillende kennisdomeinen in samenwerking tot nieuwe manieren van leren en probleemoplossen. De ambitie van dit platform is om praktijkbeoefenaars, wetenschappers en docenten uit verschillende sectoren en disciplines bijeen te brengen. De NWA-route ‘Kunst: onderzoek en innovatie in de 21ste eeuw’ roept nadrukkelijk op tot investering in dergelijke platformen: “Het primair vernieuwende in deze route is dat partijen uit het kunstendomein: kunstenaars en ontwerpers, de sociale, geestes‐ en natuurwetenschappen, het kunstvakonderwijs, culturele bedrijven en de creatieve industrie zich met elkaar verbinden en inzetten op een gezamenlijke onderzoeksagenda. [...]" (Borgdorff, et al., 2016, p. 3). In het lectorenplatform staat niet alleen vakintegratie centraal, maar draait het ook om een actualisering van de leerinhouden van de kunst- en bètavakken: kunst kan heel analytisch zijn en bèta creatief, en kunst en bèta kunnen elkaar in onderlinge interactie versterken. Het lectorenplatform wil dus ook bestaande ideeën en beeldvorming rond kunsteducatie en wetenschap-/techniekonderwijs ter discussie stellen, en daarmee een impuls geven aan curriculumvernieuwing: van funderend tot beroepsonderwijs. Om onderzoek naar onderwijs op het snijvlak van kunst, wetenschap en technologie te bevorderen en binnen verschillende sectoren dit onderzoek op de agenda te zetten, richt het platform zich op drie themalijnen die aan de basis van de onderzoeksagenda staan: (1) professionele kunst- en ontwerppraktijken, (2) funderend onderwijs en (3) beroepsonderwijs. De themalijnen vormen de leidraad voor te initiëren onderzoek en activiteiten als het opzetten van een thematische online database met good practices en de organisatie van designathons waarin deelnemers uit verschillende disciplines de interdisciplinaire praktijk actief beleven.
In Nederland wordt onderwijs in de M&M- en de zaakvakken op verschillende manieren vormgegeven. Voor deze invulling zijn er twee uitgangspunten: de landelijke doelen en de doelen en overtuigingen van de docenten of school. De landelijke doelen voor het PO en de onderbouw van het VO zijn per leergebied geformuleerd in de Kerndoelen. Voor de bovenbouw van het VO zijn er examenprogramma’s per schoolvak. Het tweede uitgangspunt zijn de doelen en overtuigingen van de docenten, of de school. Deze maken, net als kennis van het leren van leerlingen, didactische strategieën, toetsing en curriculum deel uit van hun Pedagogical Content Knowledge (PCK). In ons onderzoek maken we veel gebruik van dit concept.Doel De onderzoeksgroep wil: Inzicht krijgen in de verschillende manieren waarop vakoverstijgende curricula voor de M&M- en zaakvakken zijn vormgegeven. Inzicht krijgen in hoe docenten (gezamenlijk) een vakoverstijgend curriculum ontwerpen. Inzicht krijgen in hoe docenten omgaan met frictie in de klas, als onderdeel van burgerschap als vakoverstijgend onderdeel van het curriculum. Inzicht krijgen in de ontwikkeling van de PCK van docenten en van studenten aan de lerarenopleiding, die deze (vakoverstijgende) curricula ontwikkelen en uitvoeren. Een visie ontwikkelen op vakoverstijgend werken binnen de M&M- en zaakvakken. Inzicht krijgen in hoe docenten vanuit het curriculum bijdragen aan inclusief onderwijs en het verkleinen van kansenongelijkheid in het onderwijs. Resultaten Dit onderzoek levert handreikingen op met beschrijvingen van (vakoverstijgende) curricula van verschillende scholen waar M&M- en zaakvakken worden vormgegeven. In de handreikingen staan ontwerp- en succescriteria waarmee docenten aan de slag kunnen gaan om (vakoverstijgend) onderwijs te ontwerpen en uit te voeren. Het bevat praktische handvatten aan de hand van voorbeelden van goed bruikbaar (les)materiaal. Looptijd 01 september 2021 - 09 januari 2025 Aanpak Het onderzoek wordt gezamenlijk uitgevoerd in verschillende deelprojecten op scholen en lerarenopleidingen. De deelprojecten leiden tot gedeelde inzichten die worden gebundeld.
In Nederland worden vakken zoals aardrijkskunde, geschiedenis en economie soms apart van elkaar gegeven, maar regelmatig ook geïntegreerd. In het primair onderwijs wordt gesproken van 'zaakvakken', in het voortgezet onderwijs van 'Mens- en Maatschappijvakken'. Redenen om deze vakken te integreren en manieren waarop dat gebeurt, zijn heel divers. De onderzoeksgroep doet onderzoek naar wat werkt als wordt samengewerkt.
