Mensen zorgen voor elkaar. En dat is altijd zo geweest. Zorg voor zieke familieleden is iets wat vanzelfsprekend behoort tot het privédomein van mensen. In de vorige eeuw is de zorg echter wel geprofessionaliseerd. Verpleging werd niet langer meer als naastenliefde gezien, maar als een beroep. In de huidige samenleving maken zorgvragers, mantelzorgers en professionals gezamenlijk deel uit van het zorglandschap. De nadruk wordt gelegd op zelfredzaamheid en zorg-verantwoordelijkheid van zorgvragers en mantelzorgers. Het lijkt alsof de overhead zich gedeeltelijk terug wil trekken uit de rol die ze in de vorige eeuw naar zich toe heeft getrokken.
In de onderzoekslijn Zorg in Balans van het lectoraat Participatie, Zorg en Ondersteuning (Kenniscentrum Sociale Innovatie) staat het verbeteren van de samenwerking tussen formele en informele zorgverleners centraal. Er werden de afgelopen jaren samen met het werkveld competentieprofielen ontwikkeld waarin beschreven werd welke professionele competenties van belang zijn waar het gaat om samenwerken met informele zorgverleners in specifieke situaties. Er is op basis van de bestaande profielen nagedacht over wat er nodig is om in generieke zin, dus los van een specifieke situatie, aandoening of beperking, bekwaam te zijn in de samenwerking met informele zorgverleners. Dit document start met de basishouding waarna we inzoomen op het samenspel met de direct naasten, het bredere netwerk en het zorglandschap. Er wordt steeds gestart met competenties die zowel voor de verpleegkundige als de sociaal werker relevant zijn. Vervolgens worden de beroep specifieke competenties beschreven.
Toen ik in 2007 als docent Methoden en Technieken van Onderzoek bij de Hanzehogeschool werd aangesteld, speelde onderzoek een bescheiden rol in het onderwijs. In de afgelopen jaren is er echter veel veranderd en heeft het onderzoek binnen het hoger beroepsonderwijs een enorme boost gekregen. Dit is een gevolg van het advies van de commissie Veerman aan de Tweede Kamer, waarin zij aangeeft dat de kwaliteit van het hoger onderwijs versterkt moet worden door meer in praktijkgericht onderzoek te investeren. Binnen de Hanzehogeschool is......
Het zorglandschap in de gehandicaptensector ondergaat ingrijpende veranderingen die nieuwe houdings- en handelingskennis vraagt van professionals. Toenemende druk op de zorg door complexe zorgvragen, personeelstekorten en financiële beperkingen maakt het noodzakelijk om keuzes te maken. De focus op ‘anders’ zorgverlenen vraagt om een transitie naar meer samenwerking met het informele netwerk, waarin zorg minder afhankelijk wordt van professionele structuren. Juist in de gehandicaptenzorg is dit, vanwege een geschiedenis waarin mensen afgeschermd van het gewone leven werden ‘verzorgd’, een cruciale verandering, die meer aandacht behoeft. Deze transitie vraagt om een vernieuwde, transformatieve kijk op de rol van professionals, waarbij de manier waarop professionals zichzelf zien en hun rol opvatten binnen de bredere samenleving centraal staat. Transformatieve professionaliteit houdt in dat professionals niet alleen ‘traditionele’ zorgtaken uitvoeren, maar ook een actieve rol spelen in de context van inclusie en zelfregie, in het alledaagse leven. Het vraagt om een fundamentele verandering in hoe gehandicaptenzorg wordt verleend en georganiseerd. Social Work en Maatschappelijke Zorg (hbo en mbo) professionals (veelal werkzaam in die sector) ervaren daarbij morele stress door de discrepantie tussen oude structuren en nieuwe verwachtingen. Ook mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten ervaren spanning door te weinig betrokkenheid in het meedenken over de zorg van de toekomst. Die betrokkenheid is van belang voor slagen van het veranderproces en voor het inspireren van andere professionals. Daarom willen we in deze aanvraag leren van contextfactoren die noodzakelijk bleken voor het ontstaan van innovaties waar die fundamentele verandering al in gang is gezet. Ook willen we leren van de houdings- en handelingskennis van innovatoren of change agents die binnen de organisatiecontext waarin zij werken verandering aangewakkerd hebben. We ontwikkelen een training om binnen de zorg- en onderwijsorganisaties (toekomstige) professionals te steunen om tot sociale verandering te komen vanuit een herijkt beroepsbeeld voor de gehandicaptensector.
Artificiële Intelligentie (AI) is een systeemtechnologie die de samenleving fundamenteel verandert. Ook in de gezondheidszorg en het onderwijs worden de gevolgen in rap tempo zichtbaar. Het gaat dan met name om generatieve AI (genAI), waarbij modellen op basis van waarschijnlijkheid teksten of beeldmateriaal kunnen produceren of aanpassen. Hoewel AI in specifieke gevallen aantoonbaar positieve effecten heeft in de gezondheidszorg en de mogelijkheden eindeloos lijken, moeten vele vragen worden beantwoord voordat het veilig kan worden ingezet. Het Lectoraat Technologie voor Gezondheid van de Hogeschool van Arnhem Nijmegen (HAN) is continu op zoek naar nieuwe hulpmiddelen om de kwaliteit en efficiëntie van onderzoek te optimaliseren. Deze staan in het huidige tijdperk onder druk. Gedegen onderzoek kost veel tijd terwijl het moeilijk is om voldoende gekwalificeerde onderzoekers te vinden. Tegelijkertijd vraagt het snel veranderende zorglandschap om snelheid en een voortdurende beschikbaarheid van resultaten van hoge kwaliteit die continue verbetering mogelijk maken. Het MKB, zoals Space Innovation, probeert toepassingen te ontwikkelen om de praktijk te helpen met innovaties zoals genAI. Hoewel zij de expertise in huis hebben om AI-toepassingen af te stemmen op behoeften van onderzoekers schort het aan gezamenlijke validatie in de praktijk. Het laatste is een cruciale stap voor opschaling en marktontwikkeling. Bovengenoemde en andere partners willen verkenning doen van de kansen van genAI voor praktijkgericht onderzoek. Hierbij richten we ons op kwalitatief onderzoek omdat dit een veel gebruikte onderzoeksmethode is die relatief tijdrovend is. Mogelijk kan tijdwinst kan worden behaald. In de voorgestelde studie brengen we in kaart in hoeverre genAI op een veilige manier kan ondersteunen bij het afnemen van interviews en het analyseren van kwalitatieve data. Hiermee draagt dit onderzoek bij aan de groeiende kennisbasis over de integratie van AI in het praktijkgericht onderzoek en kan het richting geven aan toekomstige implementaties en ontwikkelingen op dit gebied.
De decentralisatie van zorg naar gemeenten in 2015 heeft er mede voor gezorgd dat ‘de wijk’ een steeds meer prominente plaats inneemt in het zorglandschap. Het is een omgeving die continu verandert. Beweegzorgprofessionals (fysiotherapeuten en oefentherapeuten) ervaren druk om met continue innovatie concurrentievoordeel te bereiken in deze veranderende omgeving. Daarnaast worden ze uitgedaagd om unieke capaciteiten te ontwikkelen die onderscheidend vermogen opleveren (Brexendorf, 2015). Omdat het een grote groep beweegzorgprofessionels ontbreekt aan kennis en kunde om dit voor elkaar te krijgen, werd in 2017 via een SIA RAAK MKB subsidie het project ‘MOVES in de beweegzorg’ gestart. Twee lectoraten van de Hogeschool Utrecht, zo’n 20 eerstelijns beweegzorgpraktijken en twee brancheverenigingen hebben zich ingezet om antwoord te krijgen op de vraag: ‘Hoe kunnen beweegzorgprofessionals inspelen op en bijdragen aan de veranderende zorg in de wijken op een manier die -voor hen als MKB-organisaties- haalbaar en rendabel is?’. Twee intensieve jaren van onderzoek zijn bijna voorbij. Kennis over innoveren en positioneren, specifiek binnen de beweegzorg, is opgehaald via literatuuronderzoek. Deze kennis is gebruikt als basis voor vragenlijsten, interviews en focusgroepen met beweegzorgprofessionals én hun stakeholders in de wijk. Er is inzicht verkregen in beïnvloedbare factoren voor innoveren binnen de beweegzorg en mogelijke positioneringsrichtingen voor beweegzorgpraktijken. De opgedane kennis is gedurende het project ‘teruggegeven’ aan het veld via consortiumbijeenkomsten, een mini-symposium, twee handzame publicaties en inspiratiecolleges aan bachelor/master studenten. Er is daarnaast een prototype in ontwikkeling van de zogenaamde MOVES-toolkit voor ‘Positioneren & Innoveren binnen beweegzorg in de wijk’. De zelfsturende toolkit begeleidt praktijkhouders bij het krijgen van inzicht in het huidige imago van de praktijk, het eigen DNA, relevante doelgroepen & hun behoeften en concurrenten in de wijk. Deze inzichten kunnen praktijken gebruiken om hun positionering te kiezen en innovaties in te richten. Zo kunnen ze een onderscheidende positie innemen in het beweegzorgnetwerk in de wijk.
