Bewegen is gezond. Je voelt je er fysiek fitter door en het heeft vaak een positieve invloed op je sociale leven. Maar dat is niet voor iedereen weggelegd. Uit onderzoek blijkt dat mensen in een kwetsbare positie, zoals sommige ouderen of mensen met een laag inkomen, minder vaak een gezond leven leiden met voldoende beweging. Simon van Genderen zette een project op in de Nijmeegse wijk Dukenburg om de samenwerking tussen verschillende professionals en bewoners te bevorderen en daarmee sport- en beweging toegankelijker te maken. Hij vertelt erover.

Wat je leest in dit artikel

In de Nijmeegse wijk Dukenburg wordt door middel van een living lab onderzoek gedaan naar de vraag hoe kwetsbare bewoners meer gaan bewegen. Dat gebeurt door verschillende professionals beter te laten samenwerken en beweeginitiatieven op te zetten. Zo wordt de gezondheid in de wijk bevorderd en de gemeenschap versterkt. Door middel van actiegericht onderzoek naar dit maatschappelijk probleem wordt beweging gestimuleerd én toegankelijker gemaakt. Dit artikel gaat dieper in op het onderzoek en belicht bijzondere resultaten.

Over het onderzoek

Dukenburg beweegt met zorg over de drempel is een living lab-project waarin oudere bewoners uit het Nijmeegse stadsdeel Dukenburg worden aangespoord om meer te bewegen en zich met elkaar te verbinden, ter bevordering van hun gezondheid. Zorg- sport en welzijnsprofessionals werken er samen om dit te verwezenlijken. Geïnspireerd door de Asset Based Community Development-methode en design thinking wordt er in vier fases toegewerkt naar een leefomgeving die een gezonde levensstijl ondersteunt én toegankelijk maakt.

Een vruchtbare samenwerking

Simon van Genderen is een specialist in zijn vakgebied. Hij studeerde gezondheidswetenschappen en promoveerde aan de Universiteit Maastricht met een onderzoek naar de invloed van een reumatische aandoening op het dagelijks leven en beweeggedrag van reumapatiënten. Momenteel werkt hij als docent en onderzoeker bij de Academie Sport en Bewegen op de HAN University of Applied Sciences en geeft hij samen met HAN-collega's Minke Nieuwboer (lector wijkverpleging) en Kevin van Elst (onderzoeker lectoraat wijkverpleging) leiding aan het onderzoeksproject Dukenburg beweegt met zorg over de drempel. Daarbinnen zet hij zich in voor gezondere bewoners van die wijk door er beweging te bevorderen. Dat gebeurt onder andere door bestaande samenwerkingen tussen verschillende betrokken beweegaanbieders verder te ontplooien.

Van Genderen: “Ik ben geboren in Dukenburg en ben dus van nature betrokken bij de wijk. Toen ik mijn collega-onderzoekers Kevin van Elst en Minke Nieuwboer leerde kennen, was er gelijk een goede werkklik. Ik wist veel van sport en zij wisten veel van verpleegkunde. Wij vroegen ons af: hoe werkt dat eigenlijk samen, hoe ziet die samenwerking er dan uit? Daar kunnen wij meer in betekenen. Dus mobiliseerden we onze eigen netwerken en gingen we rond de tafel zitten. Zo ontstond dit project.”

Living lab

Dukenburg beweegt met zorg over de drempel is onderdeel van een living lab. Daarvan zijn er een aantal binnen Nederland. In zo’n experimentele omgeving werken mensen samen om nieuwe ideeën te onderzoeken in het veld, voortbouwend op al bestaande gegevens. Resultaten worden dus meteen zichtbaar gemaakt én teruggekoppeld. Zo’n project vormt zich naar waar de behoeftes liggen. Ook in Dukenburg.

Dukenburg is bij uitstek geschikt voor een living lab. Met zo’n 22.000 inwoners heb je een enorme diversiteit aan mensen. Van Genderen: “Wij zagen veel kansen om in Dukenburg aan de slag te gaan. Na gesprekken met bewoners sloten steeds meer mensen zich aan. Nu is niet alleen de HAN erbij betrokken, maar bijvoorbeeld ook een gezondheidsmakelaar van de GGD, opbouwwerkers, wijkverpleegkundigen, buurtsportcoaches, geriatriefysiotherapeuten, huisartsen én de regisseur Sociaal van de gemeente Nijmegen. We zijn nu met zo’n twintig partners.”

Krachten uit de wijk bundelen

Dukenburg beweegt met zorg over de drempel maakt gebruik van de Asset Based Community Development-methode. Dat wil zeggen dat voor het onderzoek gebruik wordt gemaakt van voorzieningen die al in een gemeenschap aanwezig zijn, bijvoorbeeld een buurthuis, bibliotheek en sportgelegenheid. Samen breng je verandering teweeg door mensen in een buurt of wijk met elkaar te verbinden.

Van Genderen: “We benutten bestaande krachten uit de wijk. Eigenlijk is het niets meer dan mensen over hun beroep laten praten en van daaruit kijken hoe ze nog beter en meer kunnen samenwerken. Een bewoner had bijvoorbeeld een geweldig idee. Zijn buurvrouw kon zich moeilijk verplaatsen met haar rollator en bleef daardoor thuis. Vanuit die observatie kwam er een gesprek met fysiotherapeuten van ons lab. Toen hebben we een projectidee opgezet. Er komt nu een training voor mensen met een rollator om in en uit een bus te stappen.’’

Ook stagiaires van de HAN krijgen de kans om te werken binnen het project. Zo hebben zij in kaart gebracht welke laagdrempelige, gratis sport- en beweegvoorzieningen ter beschikking staan voor oudere wijkbewoners en hoe toegankelijk die zijn. Daarbij werd ook gekeken naar informatievoorziening op bijvoorbeeld een website. Momenteel wordt door een student onderzoek gedaan naar zowel motieven als belemmeringen voor ouderen om gebruik te maken van sportaanbod uit de wijk. Deze nieuwe inzichten leiden naar een advies voor sport- en beweegaanbieders om beter in te spelen op wensen uit de wijk en zo hopelijk meer leden te verwelkomen.

Samenwerking op alle vlakken

Niet alleen de bewoners moeten zich meer met elkaar verbinden, ook zorgprofessionals in de wijk moeten meer samenwerken. Huisartsen en wijkverpleegkundigen verwijzen patiënten nu al incidenteel naar buurtsportcoaches. In het living lab streven we naar een nog gerichtere samenwerking. Bijvoorbeeld: wijkverpleegkundigen krijgen tips van buurtsportcoaches om beweging op een laagdrempelige, praktische manier toe te passen in hun zorgverlening. Dat hebben we nu gezamenlijk georganiseerd en dat zijn mooie stappen.

Van Genderen: “Als mensen de kans krijgen om elkaar te ontmoeten, is laagdrempelig contact vaak al voldoende. We beginnen met een kopje koffie. Van daaruit proberen we om het sporten en bewegen meer te stimuleren. Onlangs is er een wijkcentrum heropend. Daar staat nu ook nieuw materiaal dat via het sportakkoord is aangeschaft. Dat zijn mooie resultaten.”

Verder kijken

Van Genderen benadrukt dat een living lab aanzienlijk verschilt van regulier praktijkgericht onderzoek, omdat er gebruik wordt gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden en het tempo van het proces mede bepaald wordt door de aangesloten partners: “Je hebt te maken met verschillende randvoorwaarden en een doorloop van sommige functies. Daardoor moet je je continu aanpassen en kan het allemaal wat langer duren. Soms kun je snel iets organiseren, zoals een training of activiteit, maar soms ook niet. Gelukkig heb ik een heel sterk team achter me staan. Vooral dankzij de samenwerking met mijn collega’s Minke Nieuwboer en Kevin van Elst kan dit vruchtbare project voortgezet worden en zullen we nog veel mooie resultaten bereiken.”

Lees meer over het project 'Dukenburg beweegt met zorg over de drempel'