Proactief politieoptreden heeft betrekking op het optreden van politieagenten
dat op basis van eigen initiatief tot stand komt (zie onder andere Reiss, 1971; Ericson, 1982). Het gaat om alle situaties waarin de politie zich ongevraagd bemoeit met het leven van burgers (Landman, 2015). Deze vorm van optreden onderscheidt zich van het optreden dat naar aanleiding van meldingen plaatsvindt.
Bij die laatste vorm van optreden is er altijd iemand die om bemoeienis
van de politie heeft gevraagd. Proactief optreden vindt bij uitstek plaats in de
discretionaire ruimte van politieagenten, omdat politieagenten bij proactief
optreden op meer gebieden eigen keuzes kunnen maken dan in geval van meldingen
Het maken van deze keuzes gaat gepaard met selectiviteit: er zijn
bepaalde plaatsen, tijden, gebeurtenissen en burgers die meer van de schaduw van de politie ontvangen dan andere plaatsen, tijden, gebeurtenissen en burgers.
De maatschappelijke gevoeligheid van proactief politieoptreden vloeit voort
uit de hiervoor genoemde selectiviteit. Wordt de aandacht van de politie en
daaruit voortvloeiende (repressieve) actie van de politie wel rechtvaardig verdeeld?
In de politiek-maatschappelijke discussie over deze vraag staat vooral de
positie van etnische minderheden centraal. Hierbij wordt de suggestie gewekt dat de huidskleur, religie, nationaliteit of etnische afkomst van burgers een belangrijke rol spelen bij het proactief optreden van politieagenten, zonder dat hier een oogmerk of redelijke rechtvaardiging voor bestaat (zie bijvoorbeeld Amnesty International, 2013a). In dit verband wordt gesproken over etnisch profileren (zie §1.3 voor de definitiediscussie).
Voorliggende studie vormt een poging om meer inzicht te krijgen in proactief
politieoptreden met het doel dit optreden (beter) te begrijpen.