AROSSTA - Artificial Reefs on Saba and Statia

Steuntje in de rug voor koraalriffen door slim ontwerp artificieel rif
De koraalriffen rondom de Caribisch Nederlandse eilanden Saba en St. Eustatius staan er niet goed voor; door allerlei bedreigingen is het percentage koraal op de riffen afgenomen tot minder dan 10%. Hogeschool Van Hall Larenstein heeft samen met Wageningen Marine Research, het Caribbean Netherlands Science Institute, STENAPA, Saba Conservation Foundation en duikschool Golden Rock onderzocht hoe artificiële riffen kunnen helpen bij het herstel van het koraalrif. Het blijkt dat het ontwerp van het artificiële rif een belangrijke rol speelt bij het bepalen van de visgemeenschap die er komt wonen.

In het AROSSTA (Artificial Reefs on Saba and Statia) project zijn drie soorten artificiële riffen getest. Allereerst is er gekozen voor het veelgebruikte reef ball ontwerp, dit is eigenlijk een soort iglo met een aantal gaten. Per jaar worden er duizenden reef balls op de zeebodem geplaatst, maar is nooit goed onderzoek naar gedaan. Als tweede type rif is de layered cake onderzocht, dit rif wordt in dezelfde mal gemaakt als de reef ball, maar bestaat uit verschillende lagen beton met schuilplaatsen ertussen. Tenslotte hebben de onderzoekers gebruik gemaakt van stapels vulkanisch natuursteen, die door de lage kosten aantrekkelijk zijn voor grootschalige toepassing.

Onderzoekers en studenten van de hogeschool hebben de afgelopen twee jaar meer dan 400 onder water vistellingen uitgevoerd. Duikend werd elke vis die zich rondom het rif bevond op grootte geschat en op soort geïdentificeerd. Uit de resultaten blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de artificiële riffen. De layered cake riffen hebben gemiddeld vier keer zoveel vissen (in aantallen en in biomassa) als de reef balls. De rots riffen zitten hier tussenin. Behalve de vissen zijn ook de koralen geteld en gemeten. Hier lijkt het effect van het ontwerp minder groot. Volgens de onderzoekers is dit te verklaren omdat de koralen meer beïnvloed worden door bijvoorbeeld geschikt substraat en competitie van algen, terwijl de vissen specifiek afhankelijk zijn van de vorm en de schuilplaatsen van het rif. Het AROSSTA project laat zien dat de huidige trend om vooral reef balls te plaatsen niet wetenschappelijk onderbouwd is en dat deze energie beter besteed kan worden aan andere rif ontwerpen. De onderzoekers hebben hier alvast een voorschot op genomen en hebben zelf een nieuw type rif ontwikkeld, het MOREEF (Modular Restoration Reef). Dit type rif combineert alle goede eigenschappen van de geteste riffen, terwijl de slechte eigenschappen zoveel mogelijk zijn weggelaten.

De koraalriffen van de Caribisch Nederlandse eilanden St. Eustatius en Saba zijn van groot ecologisch en economisch belang. Door een opeenstapeling van bedreigingen is de hoeveelheid driedimensionale structuur op het rif afgenomen en zijn herbivore sleutelsoorten verdwenen. Het rif wordt overwoekerd met algen, die nieuwe koraalaanwas bemoeilijken. Lokale natuurbeheerorganisaties STENAPA en SCF willen artificiële riffen inzetten, om het ecosysteem door middel van “Building with Nature” te herstellen. Artificiële riffen worden wereldwijd in toenemende mate gebruikt, maar de doeltreffendheid hangt in sterke mate af van hoe er rekening is gehouden met de lokale omstandigheden en doelstellingen. Als de riffen goed functioneren kunnen sleutelsoorten herstellen en kan koraal zich weer vestigen. De natuurbeheerorganisaties willen weten hoe artificiële riffen optimaal bij kunnen dragen aan het herstel van het koraalrif ecosysteem bij St. Eustatius en op de Saba bank. Van Hall Larenstein, STENAPA, SCF, IMARES, CNSI en Golden Rock Dive Centre werken samen in het AROSSTA (Artificial Reefs on Saba and Statia) project om deze vraag te beantwoorden. Hiervoor worden verschillende soorten artificiële riffen gebouwd van lokaal natuursteen en van veelgebruikte “reef balls”. De functionaliteit van de verschillende soorten artificiële riffen wordt bepaald door gedurende 1,5 jaar de vestiging van zee-egels, vissen en koraal te onderzoeken. Na afloop van dit project zal duidelijk zijn welk type artificieel rif het meest geschikt is voor beide onderzoeklocaties. Daarnaast is bekend wat het effect is van het gebruikte materiaal en het aanbrengen van extra schuilplaatsen op de functie van artificiële riffen. Tenslotte wordt inzicht gegeven in hoeverre artificiële riffen een bijdrage leveren aan het herstel van aangrenzende gebieden. Omdat het onderzoek uitgevoerd wordt op twee locaties, met contrasterende omstandigheden, zullen de resultaten van regionaal belang zijn om bestaande en toekomstige artificiële riffen optimaal te laten functioneren.