Co-creatie, kunst & media en kwetsbare ouderen

Met ‘haar analyse van een co-creatief maakproces tussen vier kunstenaars en ouderen die wonen in
langdurige zorg’ geeft onderzoeker Saskia van de Ree de ingrediënten voor een beter begrip van cocreatieve processen in de kunstpraktijk in zorg en welzijn. Zij volgde het project ‘Kunst Verbindt’ bij
zorgorganisatie ZINN. Ze ontwikkelde voor de analyse van het maak- en samenwerkingsproces een
denkraam dat in de praktijk van dit project voor het eerst werd getoetst.
Het denkraam verbindt vier verschillende perspectieven op co-creatie met elkaar: het ethische perspectief
van maatschappelijke kunst (het menselijke), het artistieke van het creatieve maakproces (de kunst), de
organisatie en het cultureel ondernemerschap binnen de sociale organisatie (samen leren en werken). Dit
onderzoek toetste de validiteit van dit hybride kader, met als doel het model bij vervolgonderzoek in te zetten
voor een betere borging van kunst in zorg en welzijn.
De conclusie is dat niet zozeer de co-creatie zelf voor borging zorgt van het participatieve kunstproject. Het
gaat om een beter begrip van deze kunstpraktijk bij betrokkenen en hoe die van waarde kan zijn in de
context van zorg en welzijn. Een benadering van de sociaal artistieke praktijk waarbij de waardencreatie
vanuit de perspectieven mens, kunst, sociale organisatie (samen) en ondernemerschap wordt bezien, zorgt
voor een beter fundament onder het co-creatieve proces en daarmee voor meer continuïteit. Het voorkomt
dat er enkel in instrumentele termen van opbrengst of financiële kosten en baten wordt gesproken.
Het onderzoek heeft laten zien hoe veelzijdig de waardencreatie van participatieve kunstprojecten is. De
impact betreft niet alleen betrokken ouderen zelf, maar straalt uit naar de hele leef- en werkomgeving van de
zorgorganisatie. Een zorginstelling als opdrachtgever kan daarmee beter legitimeren waarom ze budget
besteedt aan kunstprojecten. Daardoor hoeft de financiering ook niet langer alleen binnen het vaak
schamele activiteitenbudget te worden gezocht, maar zijn er argumenten om ook budget voor onderzoek &
ontwikkeling, training, leefomgeving en communicatie in te zetten voor deze projecten.

Met het onderzoek Co-creatie, kunst & media en kwetsbare ouderen wil Saskia van de Ree de voorwaarden van het co-creatieve proces van participatieve kunst & mediaprojecten duiden. Als casus is gekozen voor het project Domweg gelukkig in Groningen van Samen in Beeld-TV. Dit Groningse mediaproject maakt televisie met, voor en door ouderen om eenzaamheid aan te pakken. Door de benadering van het werkproces vanuit het meervoudige perspectief van onderliggende ethische, economische, artistieke en sociale aspecten, toetst onderzoeker Saskia van de Ree een door haar ontworpen hybride theoretisch kader op deze concrete participatieve kunst & media- praktijk. Het onderzoek belicht de meervoudigheid van waardecreatie in de sociaal artistieke praktijk en duidt de werkwijze in termen van : 1) de empowerment van kwetsbare groepen 2) waardering van het project in termen van draagvlak en borging 3) kunst en media als ontmoeting/katalysator en 4) co-creatie als een vorm van samen werken en leren. Het onderzoek valt onder de onderzoekslijn Art & Dementia van het lectoraat Image in Context (Academie Minerva, Hanzehogeschool Groningen) en wordt begeleid door dr Anke Coumans.