© 2024 SURF
Tekstloze prentenboeken (tpb) zijn een bepaald type prentenboeken. Ze bevatten geen tekst, maar in de prenten zit een verhaallijn. De lezer wordt uitgedaagd om op basis van de afbeeldingen zelf de verhaallijn te ontdekken en tot betekenisconstructie te komen. Tekstloze prentenboeken nodigen uit tot hardop vertellen en daarmee de verhaallijn te construeren en het visuele begrip om te zetten in gesproken tekst. De inzet van tekstloze prentenboeken lijkt door afwezigheid van taalgrenzen beloftevol bij taalstimulering. Een systematisch overzicht van de opbrengsten van tpb ontbreekt echter. Ook is het niet bekend in hoeverre professionals in de kinderopvang en basisonderwijs in Nederland tpb benutten en welke competenties noodzakelijk zijn om de afbeeldingen te verwoorden en een gesprek hierover in gang te zetten.,
Het project behelst een praktijkgericht ontwerponderzoek naar de kenmerken van een professionaliseringstraject gericht op de multifunctionele inzet van tpb, bestaande uit verschillende deelonderzoeken. Ten eerste is er een literatuurstudie uitgevoerd naar de empirische evidentie gericht op de ontwikkelingsondersteuning van kinderen van 0-12 jaar. Hieruit blijkt dat het samen lezen van tpb meer interactie tussen kind en professional/ouder genereert en positieve effecten heeft op de taalontwikkeling, o.a. taalproductie en narratieve vaardigheden. Daarnaast is een vragenlijst uitgezet onder professionals van kinderopvang en primair onderwijs. Hieruit blijkt dat tpb zelden ingezet worden en dat kennis van de (inter)nationale collectie gering is, maar dat er in beide sectoren een professionaliseringswens is. Ook is er een literatuurverkenning gedaan naar de benodigde kwaliteiten van professionals. Deze inzichten zijn vertaald in het ontwerp en uitvoering van een professionaliseringsmodule voor aankomende leraren die stagelopen in de onderbouw. Uit de evaluatie van deze module blijkt dat aanstaande leraren een gerichte voorbereiding en aandacht voor reflectie op het eigen handelen m.b.v. een observatielijst als krachtige onderdelen van de professionalisering zien ten einde tpb in te kunnen zetten in de praktijk.
Het postdocproject behelst een praktijkgericht ontwerponderzoek naar professionalisering van professionals in het domein Kind en Educatie die werken met jonge kinderen (0-6 jaar). De focus betreft taalstimulering op het gebied van het meervoudig benutten van tekstloze prentenboeken. Deze boeken zijn uitdagend: ze wekken de nieuwsgierigheid op en stimuleren het denken en de fantasie. Ze zijn daardoor beloftevol om te benutten voor meerdere doelen, zowel bij de versterking van leesmotivatie en verhaalbegrip, als mondelinge taalvaardigheid, in het bijzonder woordenschat en het gebruik van cognitieve taalfuncties, waarbij taal wordt ingezet om denkprocessen te verwoorden. Ook is de inzet van deze boeken kansrijk bij ouderbetrokkenheid en taalstimulering.
Het is cruciaal voor taalontwikkeling om kinderen op jonge leeftijd al voor te lezen en met hen te praten over boeken. Echter, er zijn grote verschillen in de leesopvoeding van kinderen en het taalgebruik in de thuisomgeving. Kinderen van laaggeletterde ouders en/of ouders die een lage sociaaleconomische status hebben, voeren minder denkstimulerende gesprekken, worden minder vaak voorgelezen en hebben thuis minder boeken tot hun beschikking. Kansengelijkheid creëren door het zo vroeg mogelijk verbinden van de thuisomgeving met de omgeving van de VVE/basisschool is een complexe opdracht voor professionals. Ze hebben moeite met het betrekken van ouders bij taalstimulering. Daarnaast zijn er verbeterkansen op het gebied van de versterking van competenties van professionals als leesbevorderaar.
Het ontwerpgericht onderzoek geeft inzicht in kenmerken van een aanpak waarin tekstloze prentenboeken zowel in de thuisomgeving als in VVE/basisonderwijs worden ingezet. Op basis van een contextanalyse zal een ontwerp gecreëerd worden dat in een casestudie getest zal worden. De evaluatie van het ontwerp en de daaruit voortvloeiende kennisontwikkeling zal benut worden voor de ontwikkeling van twee nieuwe modules in de lerarenopleiding en voor acht hervormingen in bestaande modules in het AD en BA-curriculum en in drie post-hbo-opleidingen.