© 2024 SURF
Hulpmiddelen zijn essentieel voor participatie van mensen
met beperkingen. Echter, niet alle beschikbare hulpmiddelen
zijn bruikbaar vanwege individuele verschillen in beperkingen
of het niet goed samengaan met andere hulpmiddelen. In de
revalidatie is behoefte aan individuele oplossingen.
Ergotherapeuten zijn van oudsher de expert in advisering en
aanpassing van hulpmiddelen. Do-It-Yourself technologie,
zoals 3D-printen, biedt kansen om hulpmiddelen meer op
maat, goedkoper, sneller en samen met de client te maken.
In het RAAK-Publiek project ‘Ergotherapie en DIYtechnologie’ (1 mei 2020-31 december 2022) stond de
volgende vraag centraal: ‘Hoe kan 3D-printen geïntegreerd
worden in de dagelijkse praktijk van revalidatieergotherapeuten en welke ondersteuning hebben zij daarbij
nodig?’
Binnen zorgorganisaties Adelante Zorggroep, Libra
Revalidatie & Audiologie en Sevagram is gedurende 2 jaar
actieonderzoek uitgevoerd in leergemeenschappen aan de
hand van vier fasen (analyse, design/testen, implementatie,
doorontwikkeling). De input in deze leergemeenschappen
kwam niet alleen van ergotherapeuten of andere revalidatieprofessionals en hun cliënten, maar ook van
(adaptatie)technici, 3D-print-experts, docenten, studenten en
onderzoekers met een achtergrond in de zorg,
materiaalkunde, ontwerpen of engineering.
Het project heeft geresulteerd in een variatie aan producten
en resultaten voor onderzoek, onderwijs als de praktijk,
waaronder een procesbeschrijving voor het 3D-printen van
hulpmiddelen. Een bijbehorende toolbox bevat o.a.
handleidingen en workshops om te kunnen 3D-ontwerpen
en 3D-printen. Op de website Hulpmiddelentips.nl is een
speciale zoekingang ‘Maak het zelf’ toegevoegd waar 3Dontwerpen gezocht en gedeeld kunnen worden. Als één van
de eersten in Nederland is er een werkwijze inclusief
templates en instructiemateriaal ontwikkeld waarmee het
maakproces van ‘hulpmiddelen naar maat’ aan de geldende
Europese wetgeving (Medical Devices Regulation) voldoet,
zowel voor zorgorganisaties als 3D-ontwerp/print bedrijven.
De resultaten zijn verwerkt in lesmateriaal voor
onderwijsmodules voor bachelor studenten ergotherapie,
gepresenteerd op (inter)nationale symposia/conferenties en
in publicaties, zoals de ontwikkelde ‘MDR-proof’ werkwijze
en de procesbeschrijving die recent zijn aangeboden aan
internationale wetenschappelijke tijdschriften (beide ‘under
review’).
In revalidatie-behandelteams zijn ergotherapeuten de ‘primus inter pares’ voor advisering over hulpmiddelen; hulpmiddelen die mensen met beperkingen ondersteunen bij activiteiten in zelfverzorging, onderwijs, spel, arbeid en wonen. Behoud van deze expertrol vraagt van ergotherapeuten om de nieuwste technologieën te integreren in de praktijk. Een snelgroeiende ontwikkeling betreft technologie waarmee men zelfhulpmiddelen kan ontwikkelen, maken of aanpassen. Zogenaamde do-it-yourself-technologie (DIY) met 3D-printing als bekendste voorbeeld. Revalidatie-ergotherapeuten van Adelante, Libra en Sevagram willen met DIY-technologie aan de slag om hulpmiddelen meer op maat, goedkoper en sneller te vervaardigen in nauwe samenwerking met hun cliënten. Onduidelijk is echter hoe een revalidatiedienst met DIY-technologie eruit kan zien, hoe deze in te bedden is in de dagelijkse praktijk, en hoe doorontwikkeling bewerkstelligd kan worden. Maken van hulpmiddelen met DIY-technologie past bij de identiteit van de ergotherapeut, maar vraagt om nieuwe werkwijzen en samenwerkingsverbanden om nieuwe kennis over techniek, ontwerpen en over materialen. Daarnaast spelen vragen van medische, financiële, ethische en juridische aard een rol. Met de ergotherapeuten kwamen we tot de volgende hoofdvraag: Hoe maken we als ergotherapeuten DIY-technologie, zoals 3D-printen, tot een integraal onderdeel van onze praktijk om met onze cliënten tot maatwerk-hulpmiddelen te komen? Deze vraag wordt binnen de drie centra, in vier fasen (analyse, design/testen, implementatie, doorontwikkeling) opgepakt met actieonderzoek als centrale methode en een diversiteit aan kwalitatieve en kwantitatieve manieren van gegevensverzameling. Partners in deze projectaanvraag (revalidatie-professionals, kennisinstellingen, brancheorganisaties, cliëntenorganisaties en ondernemers) zijn overtuigd dat DIY-technologie meerwaarde biedt voor het aanbod aan hulpmiddelen en invloed heeft op de eigen regie en participatie van cliënten. Met ondersteuning van hun uitgebreide expertise wordt de nieuwe dienst beschreven en wordt een toolbox DIY-technologie ontwikkeld en geïmplementeerd. Ook wordt een database voor zelfgemaakte hulpmiddelen en een DIY-community gerealiseerd. Deze kennis wordt gebruikt in het onderwijs van ergotherapie, Healthcare Engineering en Communication and Multimedia-Design.