Kijk op de Wijk - wijkgericht handelen door verpleegkundigen

Maatschappelijke ontwikkelingen als een stijgende zorgvraag, burgers die zo lang mogelijk gezond en
onafhankelijk willen blijven en een positieve benadering van gezondheid stimuleren een omslag in de
gezondheidszorg. De focus op ziekte en zorg verschuift naar een focus op preventie, gezondheid en gedrag
en van individuele gezondheid naar collectieve gezondheid. Verpleegkundigen die werken in wijken kunnen
als gezondheidsbevorderaar niet alleen individuele zorgvragers, maar ook de wijk als geheel ondersteunen.
Verpleegkundigen ervaren vaak handelingsverlegenheid ten aanzien van hun rol in wijkgerichte
gezondheidsbevordering, maar er zijn ook verpleegkundigen die actief vormgeven aan wijkgerichte
preventie. In dit onderzoek zijn 15 verpleegkundige koplopers in wijkgerichte preventie, waarderend
geïnterviewd. Zij kenmerken zich door een sterke gedrevenheid vanuit hun visie op gezondheid en het
verpleegkundig beroep die tot uiting komt in een pioniersmentaliteit. Er is meer zicht gekomen op de unieke
bijdrage die verpleegkundigen door hun positie in de wijk en hun specifieke deskundigheid kunnen leveren
aan wijkgerichte preventie. Daarbij valt met name de expertise rond het versterken van vitaliteit bij ouderen
op. De verpleegkundigen vinden samenwerking hierbij van groot belang en dragen vaak bij aan
wijknetwerken van formele en informele zorg- en welzijnspartners. Deze samenwerking vindt in diverse
verbanden, met diverse taken en een diverse intensiteit plaats, waarbij ondersteunende methodieken met
breed draagvlak nog weinig beschikbaar en/of bekend zijn. Veel aandacht blijft uitgaan naar het investeren
in het netwerk, en het van de grond trekken van wijkgerichte preventie, waardoor het doorlopen van een
volledige preventiecyclus belemmerd wordt en effecten van wijkgerichte gezondheidsbevordering vaak
onduidelijk blijven. De resultaten van het onderzoek hebben door verschillende spiegelsessies met
verpleegkundigen geleid tot reflectie en gezamenlijke kenniscreatie in de beroepsgroep. Het onderzoek heeft
daarnaast bijgedragen aan het verstevigen van het landelijke netwerk wijkgerichte preventie, een oriëntatie
op richtlijnontwikkeling, input in het verpleegkundeonderwijs, een tweetal publicaties en een onderwijsschets
wijkgerichte preventie.

Maatschappelijke ontwikkelingen als een stijgende zorgvraag, burgers die zo lang mogelijk gezond en onafhankelijk willen blijven en een positieve benadering van gezondheid stimuleren een denkomslag in de gezondheidszorg. De focus op ziekte en zorg verschuift naar een focus op preventie, gezondheid en gedrag en vervolgens naar mens en maatschappij. Gemeenschappen zijn daarin belangrijk; een gezonde wijk draagt bij aan de kansen die mensen hebben om zichzelf te ontwikkelen, te participeren in de maatschappij, en mede daardoor een versterking van hun gezondheid en welzijn. Wijkverpleegkundigen kunnen als gezondheidsbevorderaar gemeenschappen hierin ondersteunen. Volgens het beroeps- en expertiseprofiel is dit zelfs één van de belangrijkste rollen van wijkverpleegkundigen. De praktische invulling van deze rol, op zowel vakinhoudelijk als procesmatig gebied, is echter tot nu toe niet (h)erkend en in beeld gebracht. Als opleiding kunnen we daardoor onze studenten, verpleegkundigen van de toekomst, niet voldoende toerusten voor deze taak. Verpleegkundigen van onze praktijkpartners ervaren een handelingsverlegenheid ten aanzien van hun rol in wijkgerichte gezondheidsbevordering. Als CHE willen we door middel van praktijkonderzoek op deze rol reflecteren, en met en door hbo-verpleegkundigen handelingsmogelijkheden onderzoeken, waarbij de nieuwe inzichten direct terug te koppelen zijn in het onderwijs en bijdragen aan het verbeteren van de professionele praktijk van onze werkveldpartners. Het hier voorgestelde onderzoek zal zich richten op de vraag hoe wijkverpleegkundigen de nieuwe rol van wijkgerichte gezondheidsbevorderaar beschouwen, en wat zij nodig hebben om hun rol van gezondheidsbevorderaar in wijken vorm te geven. Door middel van participatief actieonderzoek zullen goede voorbeelden van wijkgericht handelen worden geïnventariseerd en beschreven. Daarnaast worden de ervaren barrières, faciliterende factoren en handelingsmogelijkheden in kaart gebracht. De opbrengsten van het onderzoek zullen worden ingezet in het onderwijs aan verpleegkundestudenten en verpleegkundigen in de betrokken praktijken. Daarnaast zullen de opbrengsten worden gedeeld in (inter)nationale publicaties, waaronder een handleiding Wijkgericht werken door verpleegkundigen.