Meertaligheid als krachtige bron van het leren in het mbo

Meer dan de helft van de studenten spreekt thuis naast het Nederlands een andere (streek)taal, en alle mbo’ers zullen hun beroep uiteindelijk uitvoeren in een meertalige samenleving. Dit vraagt van hen dat zij effectief kunnen communiceren in meertalige situaties, bijvoorbeeld door flexibel te schakelen tussen en binnen talen/variëteiten en waar nodig op te treden als intermediair.
Uit een surveystudie naar de praktijken en opvattingen van mbo-docenten Nederlands en Engels bleek dat deze soms tegenstrijdige opvattingen hebben over meertaligheid (bijvoorbeeld door meertaligheid wel als voordeel te zien bij moderne vreemde talen, maar niet bij Nederlands), en dat zij beperkingen ervaren in het eigen handelingsrepertoire, waardoor zij nauwelijks oefening aanbieden in meertalige beroepstaalsituaties.
Uit een narratieve studie bleek dat mbo-studenten in privé-en werksituaties een rijke verscheidenheid aan taalbronnen combineren teneinde communicatie te faciliteren en relaties vorm te geven, maar dat dit in de schoolomgeving niet voorkwam. Ook waren studenten zich slechts beperkt bewust van hun eigen meertaligheid en mogelijke voordelen van meertalige communicatie op de werkvloer, ervoeren zij moeite met lexicale retrieval en snel schakelen tussen talen, en beschikten slechts over een beperkt arsenaal aan communicatie- en mediationstrategieën.
In een ontwerpstudie ontwierpen en evalueerden mbo-docenten en hbo-docenten vervolgens een didactische aanpak waarmee het meertalig bewustzijn en de meertalige competenties van mbo-studenten konden worden verstevigd, geflankeerd door ontwerponderzoek van vierdejaars bachelor-studenten. Met betrekking tot de bewustzijnslessen bleek dat mbo-studenten ontvankelijker waren voor visuele en praktische leeractiviteiten dan voor tekstuele en reflectieve activiteiten, en dat bewustwording vooral lukte in lessen die naadloos aansloten op de eigen beroepscontext. Met betrekking tot het ontwikkelen van de meertalige competenties bleek de taakgerichte benadering effectief. Met name de inzet van beroepsspecifieke informatieklooftaken en taakherhaling zorgden voor een door studenten gepercipieerde toegenomen wendbaarheid in het inzetten van communicatie-en mediationstrategieën en het schakelen tussen verschillende taalbronnen in specifieke beroepssituaties.

Dit onderzoek richt zich op het positief benutten van meertaligheid als krachtige bron van het leren in het mbo. Beoogd wordt zo bij te dragen aan de ontwikkeling van inclusief en gedifferentieerd onderwijs waarbij diversiteit als een gegeven en een kracht wordt beschouwd, betrokkenen zich erkend en gewaardeerd weten, zich thuis voelen en volwaardig kunnen participeren. Meer dan de helft van de leerlingen in grote steden spreekt thuis een andere taal. De inzet van functioneel meertalig onderwijs ondersteunt het (taal)leerproces, draagt bij aan de taal- en identiteitsontwikkeling van meertalige leerlingen en vergroot de kansengelijkheid voor leerlingen van verschillende achtergronden in het sociaal en beroepsmatig functioneren in de maatschappij. Zonder deze inzet lopen mbo-studenten het risico onvoldoende toegerust te zijn om hun beroep naar behoren uit te oefenen. Studenten die thuis een andere taal spreken worden dan onevenredig getroffen, hetgeen de kansengelijkheid in het beroepsmatig functioneren negatief beïnvloedt.

Doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de rol die meertaligheid speelt bij het leren en werken in de beroepscontext, en het ontwikkelen van een functioneel meertalige didactiek waarmee mbo-docenten het leren en werken van mbo-studenten positief kunnen ondersteunen. In het onderzoek worden de opvattingen van mbo-docenten aangaande het positief gebruik maken van meertaligheid, hun huidige onderwijspraktijk én hun ontwikkelbehoeften omtrent functioneel meertalige didactiek verkend (digitale survey). Aansluitend worden de meertalige repertoires van mbo-studenten, de wijze waarop zij deze inzetten in natuurlijke leer- en werkcontexten, en de hulp of hinder zij hierbij ondervinden van hun meertaligheid geïnventariseerd (focus group study en digitale survey). Deze perspectieven worden vervolgens ingezet bij een design study, die erop gericht is tezamen met mbo-docenten, hbo-docenten en hbo-studenten concrete handvatten, strategieën en prototypische lesactiviteiten te ontwikkelen voor functioneel meertalig onderwijs in het mbo.