© 2024 SURF
In dit project is onderzocht hoe hartrevalidatie het best kan
worden ingericht bij oudere hartpatiënten en bij patiënten
met een extreme vorm van bewegingsangst. Het doel van
het project was om hulpverleners handvatten te bieden bij
de behandeling van deze vaak van hartrevalidatie
buitengesloten patiënten. Zo hebben we in aanvulling op
bestaande hartrevalidatierichtlijnen extra handelingen
beschreven die fysiotherapeuten moeten uitvoeren bij
ouderen met nevenaandoeningen. Ook hebben we in kaart
gebracht wat de belangrijkste risico’s zijn voor een
heropname of overlijden, waardoor hulpverleners actief
patiënten kunnen screenen op deze risico’s en ouderen
gericht kunnen helpen met de revalidatie. We hebben
aangetoond dat deze multidisciplinaire revalidatie in de
thuissituatie na een ziekenhuisopname voor een
hartprobleem het fysiek functioneren verbetert bij een groot
gedeelte van de ouderen. Hierbij hebben we gevonden dat
het belangrijk is dat kwetsbare ouderen meer dan 1000
stappen of 72 minuten lichte activiteit per dag uitvoeren om
een betere kans te hebben op herstel.
Voor fysiotherapeuten is het belangrijk om voor- of
achteruitgang van het inspanningsvermogen van ouderen in
de thuissituatie te kunnen meten. De twee-minuten step test
blijkt hiervoor geschikt te zijn. Ook is het belangrijk om
bewegingsangst en verandering hierin te kunnen meten. We
hebben gevonden dat de Tampa Schaal voor Kinesiofobie
(bewegingsangst) dit betrouwbaar kan doen.
Bewegingsangst bleek veel voor te komen, namelijk bij ruim
40% van de patiënten met een hartziekte. Na 3 maanden
was dit nog 20%. Deze patiënten vermeden vaker fysieke
activiteiten, hadden vaak een negatieve ziekenhuiservaring
en moeite met het interpreteren van hun lichaamssignalen.
Daarnaast ervaarden zij een gat tussen ziekenhuisontslag
en de start van de hartrevalidatie. Andere factoren die
samenhingen met bewegingsangst waren een lage
persoonlijke effectiviteit, opleidingsniveau en sociale
complexiteit. Ze doen ook minder vaak mee met
hartrevalidatie. Wat opviel is dat er geen duidelijk verband
lijkt te zijn tussen bewegingsangst en hoeveel mensen
dagelijks bewegen.
Om bewegingsangst te verminderen en deelname aan
hartrevalidatie te vergroten hebben we een digitaal coaching
programma ontwikkeld voor de fase tussen ontslag uit het
ziekenhuis en start van hartrevalidatie. Dit bevat filmpjes
over omgaan met angst, lichamelijke beperkingen, klachten
en medicijnen en gesprekken met een coach.
Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd de meest voorkomende doodsoorzaak, en dagelijks worden in Nederland ruim 1000 patiënten met deze diagnose in een ziekenhuis opgenomen. Na een acuut hartprobleem is de kans op herhaling het grootst in de eerste weken na ziekenhuisontslag, waarbij 70-plussers een bijzonder hoge kans op herhaling hebben (ruim 50% binnen drie maanden).
Hartrevalidatie verlaagt het risico op herhaling. Dit blijkt uit grootschalig onderzoek waarbij met name de combinatie van goed gedoseerde medicatie, fysieke revalidatie, leefstijlinterventies en psychosociale begeleiding effectief blijkt te zijn, vooral bij een goede coördinatie van deze elementen. De resultaten van dit wetenschappelijk onderzoek zijn door experts binnen beroepsverenigingen voor professionals samengevat in een richtlijn voor het handelen in hartrevalidatie. Echter, deze richtlijn is niet van toepassing op het grootste deel van de patiënten die professionals zien, namelijk ouderen en patiënten met psychische problemen. Zij weten niet hoe zij de hartrevalidatie voor deze groepen patiënten goed en veilig kunnen invullen.
Eerder onderzoek, waar de richtlijn uit voortkomt, heeft het positieve effect van hartrevalidatie slechts aangetoond voor een selecte groep van patiënten, namelijk de groep met het grootst te verwachten effect. Dat zijn patiënten met geen of weinig andere ziektes (comorbiditeit) naast de hartziekte. Patiënten met comorbiditeit dat het positieve effect van hartrevalidatie kan verstoren zijn buitengesloten ten gunste van dit positieve effect. Twee omvangrijke en sterk groeiende patiëntengroepen die om deze reden niet zijn meegenomen in eerder onderzoek zijn:
1. Oudere hartpatiënten (> 70 jaar) met meestal vele andere aandoeningen (60-80% van alle hartpatiënten);
2. Hartpatiënten met psychische problemen, waarbij de combinatie van een hartziekte en depressiviteit het meest voorkomt (30-60%) en een extreme vorm van bewegingsangst (kinesiofobie) naar schatting op basis van kleine studies in 20%.
Bij professionals is er grote onzekerheid over HOE hartrevalidatie het best kan worden ingericht bij deze telkens van onderzoek buitengesloten patiënten, terwijl het risico op herhaling van een acuut hartprobleem juist bij hen groot is. Dit RAAK-PRO project richt zich op de transfereerbaarheid van hartrevalidatie principes naar oudere hartpatiënten en hartpatiënten met psychische problemen. Het zoeken naar werkzame en toepasbare vormen van hartrevalidatie voor deze twee groepen en het toetsen van de effectiviteit bij hen staan in dit project centraal.