Van Crisismanagement naar Risicomanagement in de agrarische sector

Het effect van klimaatverandering is actueler dan ooit, vooral voor agrarische ondernemers. De droogte, hitte, zeespiegelstijging, wateroverlast en latere nachtvorst hebben impact op de landbouwsector. Agrarische ondernemers reageren veelal vanuit crisismanagement op effecten van klimaatverandering. Wanneer de problemen er zijn, vinden zij een oplossing, vaak ad hoc en voor het eigen bedrijf. Door bewustwording omtrent klimaatrisico’s en vanuit een (langere) termijnvisie handelen, is de agrarische ondernemer voorbereid op de effecten van klimaatverandering en kunnen potentiële risico’s ook kansen zijn.
De doelstelling van het onderzoeksproject is beantwoording van de vraag: “Hoe kan de ondernemer goed zicht krijgen op de risico’s van klimaatverandering op het eigen bedrijf en welke handelingsperspectieven heeft de ondernemer om die risico’s te beperken, met inachtneming van andere transitievraagstukken?”
De hoofdvraag is verdeeld in drie deelvragen met corresponderende werkpakketten. Het eerste werkpakket geeft inzicht in risicomanagement en aspecten die daarbij aan de orde komen op bedrijfs-, keten-, en gebiedsniveau. Het tweede werkpakket levert hulpmiddelen om agrariërs handelingsperspectieven te bieden ter voorbereiding op klimaatverandering. In het derde werkpakket wordt geanalyseerd hoe, en met welke middelen, agrarische ondernemers doeltreffend in het proces van aanpassing begeleid kunnen worden. Gedurende het project leveren werkpakketten input aan elkaar ter afstemming van resultaten. Om praktijkrelevantie van projectresultaten te waarborgen wordt vanaf het begin uit praktijkcasussen informatie opgehaald en nauw samengewerkt met de agrariërs. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van bedrijfsnetwerken, platform Groen Kennisnet en tools.
Het consortium bestaat uit Hogeschool Inholland, HAS hogeschool, Van Hall Larenstein, Aeres Hogeschool, NHL-Stenden, Delphy, Waterschap Aa en Maas en Proefbedrijf Randwijk BV. Er is samenwerking met agrarisch ondernemers, mbo’s, publieke organisaties, en praktijkorganisaties. Beoogd wordt om crisismanagement plaats maakt voor risicomanagement, en waarin kennis wordt omgezet naar pro-actief handelen in de praktijk. Daarnaast levert het project input op voor het groene beroepsonderwijs.

Robuust Boeren in een veranderend klimaat
Klimaatverandering heeft steeds grotere impact op de landbouw. Het projectteam startte in 2022 met de vraag hoe agrarisch ondernemers beter zicht kunnen krijgen op klimaatrisico’s voor hun bedrijf en welke handelingsmogelijkheden zij hebben om zich hierop voor te bereiden. Tegelijk spelen andere transitievraagstukken, zoals bodem- en waterbeheer, een rol.
Veel boeren herkennen extreme weersomstandigheden, maar relateren die soms nog aan ‘vroeger’. Toch groeit het bewustzijn: klimaatverandering is blijvend en vraagt om aanpassing. Praktische hulpmiddelen en betrouwbare informatie zijn daarbij cruciaal. Ondernemers willen weten welke maatregelen bij hun regio, grondsoort en teelten passen. Zij willen ook geïnformeerd worden door betrouwbare bronnen, zoals studieclubs en bedrijfsadviseurs.
Het project richtte zich op drie doelgroepen: agrariërs, adviseurs en studenten. Voor de drie doelgroepen is een dashboard ontwikkeld waarmee passende klimaatmaatregelen kunnen worden geselecteerd. Daarnaast is er een digitaal leerboek ‘Robuust Boeren’, een serious game RisicoRijk die bewustwording vergroot, en een handleiding voor bedrijfsadviseurs om in gesprek aan te gaan met ondernemers. Podcasts zijn te beluisteren waarin vanuit verschillende expertises gesproken wordt over het thema. Voor docenten en studenten zijn deze tools ook beschikbaar in het onderwijs. Met de wetenschap zijn artikelen gedeeld en in de vakbladen is gepubliceerd.
Adviseurs spelen een sleutelrol: zij brengen kennis naar de praktijk. Door hen actief te betrekken, bereikt de informatie de boeren sneller en effectiever. Studenten, als ondernemers van de toekomst, leren nu al om anders te kijken naar bedrijfsvoering in een veranderend klimaat.
De gedeelde kennis is niet alleen praktisch toepasbaar, maar draagt ook bij aan een bredere verschuiving: van crisismanagement naar risicomanagement. Klimaatverandering kunnen we niet meer ontkennen – wél kunnen we ons beter voorbereiden.