De overheid trekt zich terug en legt steeds meer verantwoordelijkheid bij de burger. Dat is reden tot zorg, want door bezuinigingen op bijvoorbeeld de rechtsbijstand kan de toegankelijkheid van het recht in het gedrang komen. Maar er zijn ook kansen. Voortschrijdende digitalisering stelt mensen in staat zelf oplossingen te zoeken bij juridische problemen. Dit kan meer keuzevrijheid en meer zelfstandigheid betekenen, hoewel onzekerheid over dit palet aan mogelijkheden evenzeer op de loer ligt. Een mogelijk bijeffect is dat er nog meer juridische problemen ontstaan, omdat door onzekerheid of onwetendheid kan worden besloten geen rechtszaak te starten, geen aanvraag in te dienen of niet tot actie over te gaan wanneer rechten worden geschonden. Een ding staat vast: het beroep op de eigen kracht van de burger neemt toe. Maar in hoeverre zijn burgers zelfstandig in staat gebruik te maken van het recht en hun rechtspositie te beschermen? De vraag is niet nieuw. Sinds het einde van de negentiende eeuw is hier aandacht voor. Deze aandacht verloopt in golfbewegingen en verandert in de loop der tijd van accent en betekenis. In het huidige tijdsbestek, waarin een transitie gaande is van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving is de vraag opnieuw actueel. Als mensen meer op zichzelf zijn aangewezen en zelf oplossingen moeten zoeken voor hun juridische problemen, hoe zet je hen dan in hun kracht? De vraag wat legal empowerment kan betekenen voor de toegankelijkheid van het recht in de Nederlandse participatiesamenleving staat hier centraal. In het eerste hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen in de literatuur over de toegankelijkheid van het recht beschreven. De nadruk ligt hierbij op gebruikers van het recht en het daadwerkelijk kunnen gebruiken van het recht. Dit kader helpt om het concept legal empowerment te kunnen plaatsen. Vervolgens wordt in het tweede hoofdstuk een analyse gemaakt van de achtergrond, de kenmerken en de toepassing van legal empowerment om het begrip beter te kunnen duiden. De lessen die we hieruit kunnen trekken, worden in het laatste hoofdstuk toegepast op de situatie in Nederland, met name op thema’s als de terugtredende overheid, decentralisatie, digitalisering en juridische dienstverlening.
Deze publicatie is een verslaglegging van het onderzoek Amsterdams Experiment met de Bijstand door de Hogeschool van Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam in opdracht van de gemeente Amsterdam, en deels gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds. De uitgave is mogelijk gemaakt door The Work Lab, onderdeel van het Centre of Expertise for Economic Transformation, Hogeschool van Amsterdam. www.hva.nl/cet Voor u ligt het eindrapport van het Amsterdams Experiment met de Bijstand. Het rapport kijkt terug op ruim vier jaar onderzoek naar verschillende vormen van begeleiding van bijstandsgerechtigden. Het geeft heldere inzichten en concrete aanbevelingen waar we als gemeente mee aan de slag zijn gegaan, met de al ingevoerde bijverdienpremie als belangrijkstevoorbeeld.
MULTIFILE
Verslag van een kwalitatief onderzoek dat zich richt op de manier waarop gemeenten en UWV in de praktijk bezig zijn met het optimaliseren van de afstemming van de uitkeringsregimes van WW en Bijstand. De reis van de werkzoekende is daarbij centraal gesteld. Gekeken is in zes praktijken hoe activeringsregimes zijn vormgegeven en op welke momenten er sprake is van samenwerking. Gezocht is naar 'wat werkt' op lokaal/regionaal niveau en de focus lag op veelbelovende innoverende opvattingen, ideeën en uitvoering. Ook belemmeringen op beleid, organisatie en uitvoeringsniveau zijn in kaart gebracht.
Hoe kun je eerstelijns juridische professionals ondersteunen bij complexe diagnostiek en warme doorverwijzing van cliënten met multiproblematiek? Onderzoekers van Hogeschool Utrecht en de Hogeschool van Amsterdam gaan een (online) multicriteria-beslisboom ontwikkelen die de juridische professionals kunnen gebruiken. Doel Dit project heeft als doel om een digitale multicriteria-beslisboom te ontwikkelen om de complexe besluitvorming door juridische professionals bij cliënten met multiproblematiek te ondersteunen. Rechtzoekenden met multiproblematiek vormen namelijk een complexe doelgroep voor rechtshulpverleners, én ze maken veelvuldig gebruik van gesubsidieerde rechtsbijstand. Bij deze groep mensen is dan vooral van belang dat hun probleemsituatie vanuit een brede blik wordt onderzocht. En dat waar nodig, warm wordt doorverwezen naar andere rechtshulpverleners en of andere maatschappelijk dienstverleners. Het is de bedoeling dat de tool in digitale vorm wordt ontworpen waardoor gebruik, gegevensopslag en –deling worden vergemakkelijkt. Resultaten De tool kan juridische professionals die werken met cliënten met multiproblematiek helpen bij: Het diagnoseproces: tijdens de diagnose stelt de rechtshulpverlener per onderwerp/criterium een aantal vragen om de verschillende probleemgebieden en het gewicht ervan in kaart te brengen. Het verwijsproces: op basis van het verkregen overzicht van de probleemgebieden en het gewicht ervan tijdens het diagnoseproces kan de rechtshulpverlener adequater doorverwijzen en de professional waarnaar verwezen wordt vollediger informeren. Looptijd 01 januari 2021 - 30 juni 2022 Aanpak De tool zal bestaan uit een aantal onderwerpen (criteria) die betrekking hebben op de functionele, emotionele en sociale problemen die spelen bij de rechtzoekende met multiproblematiek. De ontwikkeling van de criteria met bijbehorende vragen in de MCDA-tool vindt plaats via het vijfstappen model voor Design Thinking. Het hele project kent de fases ‘onderzoeken’, ‘ontwerpen’ en ‘testen’ en omvat de vijf stappen van Design Thinking. Deze methode is bij uitstek geschikt voor het ontwerp van nieuwe producten en wordt samen met de gebruikers ontworpen.
Onderzoekers van Hogeschool Utrecht en de Hogeschool van Amsterdam hebben samen met Het Juridisch Loket een clickable demo van een multicriteria-decision (MCD) tool ontwikkeld. Deze tool maakt een volledige probleemverkenning van multiproblematiek en een passende doorverwijzing van cliënten met multiproblematiek mogelijk.
