Voed de bodem, niet het gewas. Daar ligt de basis van duurzame welvaart in de landbouw, stelt Emiel Elferink, lector van het lectoraat Duurzaam Bodembeheer aan Van Hall Larenstein – specialist op het gebied van bodemgezondheid.
LINK
Koolstof opslaan in de bodem en tegelijk werken aan een gezond gewas? Het lijkt een win-win, want er is grote behoefte aan meer koolstofvastlegging om te voldoen aan internationale afspraken om CO2 in de lucht te verminderen. Maar hoe eenvoudig is dit eigenlijk. Dit essay is geschreven als onderdeel van het SIA-project " Koolstof als Kans". Via literatuurstudie is de praktijkacceptatie van koolstoflandbouw verkend en een knelpuntenanalyse gemaakt van de mate waarin maatregelen voor duurzaam bodembeheer bijdragen aan koolstofvastlegging. daarnaast is bekeken welk voordeel dit oplevert voor de boer op gebied van productie en rentabiliteit. Hiermee geven we inzicht in het handelingsperspectief voor boeren om duurzaam bodem- en waterbeheer te combineren met koolstofvastlegging op minerale grondsoorten.
DOCUMENT
De ambitie is het ontwikkelen van een toegespitste homogeniserende egalisatiemachine inclusief een in de grond flexibel in te bouwen sensorisch meetsysteem voor het implementeren van een innovatieve meetopstelling in het Aeres Innovation Centre (Bodem Band Bassin). In het Bodem Band Bassin wordt in kaart gebracht welke bodemdruk ontstaat door banden- of trackkeus en band/track afstelling bij inzet van machines en werktuigen. Essentie bij onderzoek in het BBB is het preventief zoeken naar de mogelijkheden om de ondergrondverdichting te minimaliseren. Dit stimuleert duurzaam bodembeheer in de landbouw en maakt ondernemers bewust van hoe de afstelling tussen bandformaat, bandafstelling, gewicht werktuig en bodemgesteldheid op elkaar afgestemd kunnen worden. In dit project wordt een, eerder zelf ontwikkelt, sensorisch meetsysteem doorontwikkeld en toepasbaar gemaakt voor vertalingen naar praktijksituaties. Na één test is de bodem in het bassin verstoord en daarom moet na elke meting de voorgaande bodemsituatie hersteld worden. Daarvoor wordt in dit project via een morfologische analyse een werktuigbouwkundig constructieplan ontwikkeld zodat na afronding van dit project een dergelijke homogeniserende egalisatiemachine gebouwd kan worden. De essentie van de onderzoeksvraag van dit project ligt in het uitwerken van de zelf ontwikkelde meetopstelling en daarbij gebruik maken van bestaande kennis rondom band- en sensortechniek en bodemkunde. Door de meetopstelling en het egalisatiewerktuig op de tekentafel samen met de telers en mechanisatiebedrijven door te ontwikkelen in een praktijksetting vergroten we het inzicht in de (on)mogelijkheden van deze toepassing en kunnen we een innovatie ontwikkelen die nauw aansluit op de wens van telers zo min mogelijk bodemdruk te veroorzaken. Het ultieme doel is om ondergrondverdichting in de landbouw een halt toe te roepen. Op basis van dit project wordt een groter onderzoeksvoorstel geschreven waar de lectoraten Precisielandbouw (Aeres), Duurzaam Bodembeheer (Aeres) en Mechatronica (Saxion) samen het initiatief in nemen.
Het project ‘composteren van organische reststromen’ komt voort uit de wens van boeren en tuinders om het composteerproces van eigen en regionale organische afvalstromen te optimaliseren. Nu is compostering meestal iets wat erbij gedaan wordt en dat komt de kwaliteit van de compost niet ten goede. In het project worden potstalmest van een bedrijf met vee, groenafval van een tuinbouwbedrijf, en een mengsel van die beide in tweevoud gecomposteerd. Studenten monitoren het composteringsproces middels het meten van de temperatuur en de vochtigheid. Aan het begin en het einde van het composteringsproces wordt de hoeveelheid stikstof en fosfaat gemeten. Stikstof gaat makkelijk verloren, wat boer en tuinder willen beperken, fosfaat is zeer stabiel en daarom geschikt als proces marker. Beide elementen spelen een rol in de mineralen problematiek in Nederland, waarbij stikstof de hoofdrol heeft. Na afloop van het composteringsproces worden de gehaltes van het eindproduct bepaald. Vanuit de cijfers wordt berekend welke mate van verlies er is opgetreden. Door vergelijking van de gehalte verandering in de drie verschillende composttypes ontstaat zicht op welke compostering het meest gevoelig is voor verliezen en in welke mate verliezen op kunnen treden. In samenwerking met het Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM) en Praktijkcluster AGRO van CIV Groen worden de resultaten van dit proces gedeeld met docenten en met de agrarische vakwereld. Zo wordt bijgedragen aan een beter composteringsproces op boerderijniveau. Het team bestaat uit practor Kringlooplandbouw Ruud Hendriks van Aeres MBO en lector Duurzaam Bodembeheer Gera van Os van Aeres HBO Dronten. Zij gaan aan de slag met de ondernemers van GAOS Swifterbant, tuinderij Warmonderhof Dronten, MBO-studenten van Aeres MBO Dronten en een docent tuinbouw.
Gezonde bodems zijn een basisvoorwaarde om de samenleving te voorzien in voeding, biomassa (energie), vezels, voer en ook diensten zoals waterbuffering en -zuivering, koolstofvastlegging en biodiversiteit. Maar de bodemkwaliteit staat onder druk en daarmee worden deze diensten bedreigd. Duurzaam bodembeheer leidt tot een betere bodemvruchtbaarheid voor de landbouw en levert de samenleving duurzamer geteeld voedsel, een betere waterkwaliteit en grotere waterbuffering, een grotere biodiversiteit en draagt bij aan de klimaatopgave (1,5 megaton extra CO2-reductie door slim landgebruik). Steeds meer akkerbouwers en melkveehouders zijn actief bezig met het verbeteren van hun bodembeheer. Kennis over duurzaam bodembeheer is echter versnipperd. Wat deze kennis betekent voor de boeren verschilt bovendien per grondsoort, regio, bedrijfstype en vaak ook per perceel. De doorstroom en toepassing van de beschikbare kennis vormt een belangrijk struikelblok bij het duurzamer maken van teelten. Het doel van dit project is om de ondernemer bij te staan in het maken van de juiste keuzes, o.a. over organisch stofbeheer, bemesting, grondbewerking, gewasbescherming, bouwplan en waterhuishouding. Hoe kan het inzicht voor de ondernemer worden vergroot in de handelingsperspectieven rond gebiedsgericht optimaal bodembeheer om landbouw klimaatslim te maken? Het landschap staat daarbij centraal. De regio is het uitgangspunt voor het bodembeheer, de aanwending van lokale grondstofstromen, de optimalisatie van koolstofvastlegging en andere ecosysteemdiensten. Deze insteek biedt kansen voor het ontwikkelen, testen en verbeteren van tools en maatregelen rond duurzaam bodembeheer en voor draagvlak en acceptatie daarvan. Het onderzoek richt zich op het opstellen van adviezen (handelingsperspectief) met een integrale benadering van duurzaam bodembeheer, die leiden tot een klimaatbestendig teeltsysteem dat tegemoet komt aan de ecosysteemdiensten voedselproductie, waterbeheer, biodiversiteit en koolstofvastlegging. De samenwerking met kennisinstellingen en bedrijfsleven leidt tot nieuwe kennis en inzichten in beslissingsondersteunende tools en teeltmaatregelen voor duurzaam bodembeheer, toepassing hiervan in de praktijk en inbedding in het onderwijs.
