Dit artikel presenteert de resultaten van een discursief psychologische analyse van geruchtvorming op social media. De analyse van Twitterberichten die zijn geplaatst tijdens de zoektocht naar twee vermiste kinderen heeft tot doel inzicht te verwerven in de manier waarop geruchten zich ten tijde van crisissituaties op social media ontwikkelen. In this article we present the results of our analysis of rumour construction on social media from a discursive psychological perspective. The analysis of tweets during a search for two missing kids aims to provide insight into the way rumours develop on social media during a crisis situation, as well as the interactional and rhetorical aspects of rumour construction.
Internet heeft een enorme impact op de manier hoe we communiceren. Arbeidsmarktcommunicatie, crisiscommunicatie, social media communicatietheorie, alles verandert. Gedurende 2 jaar is het Handboek Communicatie herschreven en de nieuwe versie die in mei 2010 is uitgekomen, is weer actueel en besteedt veel aandacht aan de nieuwe ontwikkelingen
Om beter begrip te krijgen van wat er leeft en speelt in de omgeving van een organisatie is het cruciaal de interactionele context te onderzoeken waarbinnen bepaalde signalen over een crisis die nog niet acuut is worden afgegeven. Bepaalde actoren die crises kunnen signaleren en daarover anderen willen waarschuwen worden in dit artikel als 'crisismakelaars' opgevat. Veelal echter, zitten deze personen met bepaalde interactionele problemen om een crisis aan te kaarten. Ze moeten het hoofd zien te bieden aan bepaalde 'interactionele' uitdagingen en lopen het risico dat hun signaal niet doorbreekt. Bij een crisismakelaar is de nood om de kwestie te objectiveren groot, omdat hij van doen heeft met zijn individuele verantwoordelijkheid voor het aan de orde stellen van een probleem. Zo kan hem verweten worden zelf het probleem mede veroorzaakt te hebben door bijvoorbeeld onachtzaamheid, incompetentie of luiheid. Inzicht in de problemen van crisismakelaars kan communicatieprofessionals helpen beter te begrijpen en oog te hebben voor wat het effect is van wat crisismakelaars zeggen. Wat wordt er - al dan niet bewust - mee bereikt? Wij stellen het discursieve perspectief voor als een analytisch instrument dat hierbij behulpzaam kan zijn en laten de verdiensten ervan zien aan de hand van een paar illustratieve voorbeelden.
De Top-up subsidie gebruiken wij voor het ontwikkelen van cursusmateriaal vanuit de resultaten uit project ‘The Next Level’ voor het curriculum ‘Communicatie’, ‘fysiotherapie’, een postbachelor-cursus ‘het gesprek’ die september 2017 start bij het Centrum voor Communicatie en Journalistiek (CCJ) en voor de beroepspraktijk ook buiten het crisisdomein. The Next Level heeft interessante inzichten opgeleverd over de wijze waarop taalgebruik op sociale media bijdraagt aan geruchtvorming en mobilisatie tijdens crisis. We spreken van geruchtvorming als een bepaalde voorstelling van zaken online de ronde doet, terwijl de feitelijkheid door autoriteiten (nog) niet is bevestigd of (al) is ontkend, en samengaat met of bijdraagt aan maatschappelijke onrust . Bij de vorming van mobilisatie kan het om verschillende doelen gaan zoals het winnen van morele en ideële steun voor de beweging . Een crisis kent vaak een sluimerende aanloop die uitmondt in een escalatie van de situatie. Het is de taak van het crisisteam om gedurende de aanloopperiode tot en met de escalatie van een crisis signalen tijdig en juist te kunnen duiden. Maar ook in reguliere tijden kunnen de inzichten vanuit een gespreksbenadering voor professionals die veel gesprekken voeren waardevol zijn. Inzichten uit The Next Level zijn verwerkt in een training voor crisisprofessionals: de Discoursanalytische Bril (DaB). Deze training stelt professionals in staat te kijken naar interacties op social media tijdens crises. Communicatie- en veiligheidsadviseurs hebben door de invloed van social media te maken met een veranderde interactionele context. Toch is er zowel wetenschappelijk als in de praktijk weinig aandacht voor de interactionele aspecten van crisiscommunicatie (Klarenbeek, 2012), de manier waarop mensen met elkaar in gesprek zijn over een crisis en de effecten daarvan. In The Next Level demonstreren we aan de hand van de DaB de toegevoegde waarde van een dergelijk perspectief voor professionals in het crisisdomein. De training werd goed beoordeeld. Renate den Elzen, communicatieadviseur Nationale Politie, gaf aan dat de resultaten toepasbaar zijn in de praktijk van alledag. Ook Niels Loeffen, adviseur bij communicatieadviesbureau HowAboutYou, benadrukt de toepassing van de gespreksbenadering bij crises. Tijdens en vlak na de looptijd van het project is er voortdurend aandacht geweest voor de integratie van deze inzichten in de beroepspraktijk, door middel van een reeks trainingen bij Nationale Politie, het Genootschap voor burgemeesters, Veiligheidsregio’s Utrecht, Friesland en Zuid-Holland, Foodlog, in workshops op internationale congressen, en als cursusonderdeel van post-bachelor cursus bij het CCJ. Ook in het onderwijs buiten de HU hebben we gastcolleges verzorgd bij de RUG en de WUR. De gespreksbenadering (ook buiten het crisisdomein) wordt een kernthema in het vernieuwde curriculum van de faculteit Communicatie en Journalistiek aan de Hogeschool Utrecht (Communicatie). In de opleiding is behoefte aan het stimuleren van het onderzoekend vermogen van studenten Communicatie. In vakken behorende tot de onderzoeksleerlijn kan worden ingezet op gespreksanalytisch onderzoek. Vanuit de opleiding fysiotherapie is gevraagd om een cursus gesprek tussen behandelaars en patiënten.
