In deze rede wil ik, in het eerste deel, een definitie geven van urban education, die laat zien dat het opvoeden en leren in de grote stad een eigen pedagogische dimensie kent. Vervolgens vat ik, in het tweede deel, de resultaten samen van een recent afgeronde studie naar de vormgeving en effecten van urban education op pedagogische professionals in opleiding. Een vergelijking van de voorgestelde definitie van urban education en dit internationale overzicht geeft enig inzicht in de vragen waar ik deze rede mee eindig: waar is aansluiting tussen deze definitie en het internationale onderzoek; wat is al onderzocht; waar zijn er hiaten en welke kansen voor innovatie zijn er? Op grond hiervan schets ik heel beknopt enkele contouren van het onderzoeksprogramma voor het lectoraat Zijn kinderen niet altijd kinderen, is leren niet gewoon leren en blijft onderwijzen niet overal gewoon onderwijzen? En kunnen beroepsopleidingen voor pedagogische en onderwijskundige professionals overal in het land niet gewoon hetzelfde zijn? Nee. Een dergelijke ‘one size fits all’-benadering doet onvoldoende recht aan de complexe uitdagingen waar pedagogen en leerkrachten in de grote stad voor staan. Een superdiverse populatie van kinderen en hun ouders in een zeer rijke omgeving geven onderwijs en opvoeding in de grootstedelijke context een eigen pedagogische dimensie. Op woensdag 22 april 2015 sprak prof. dr. R.G. Fukkink, lector Pedagogiek aan de Hogeschool van Amsterdam, zijn lectorale rede uit.
Om ouders meer te betrekken bij deze stadsdeelbrede pedagogische aanpak heeft Westerpark het lectoraat School en omgeving in de grote stad van de Hogeschool van Amsterdam gevraagd een onderzoek te verrichten naar de manier waarop ouders hun kind(eren) opvoeden, naar hun opvattingen over de opvoeding. en hoe zij in de opvoeding (willen) samenwerken met organisaties binnen het stadsdeel. De volgende onderzoeksvraag stond hierbij centraal: ‘Welke opvattingen, vragen en behoeften hebben ouders/verzorgers over de opvoeding van hun kinderen en over de bijdrage die lokale, bij de kinderen betrokken, instellingen hieraan, al dan niet in partnerschap, kunnen leveren?’ Het onderzoek werd uitgevoerd door zes studenten van de hbo-opleiding Pedagogiek van de HvA en bestond uit drie fasen. Na het houden van individuele interviews met vertegenwoordigers van maatschappelijke instellingen en de zeven basisscholen in het stadsdeel is een schriftelijke vragenlijst afgenomen onder groepen ouders in Westerpark met kinderen in de basisschoolleeftijd. Waar in deze rapportage wordt gesproken over ‘het stadsdeel’ gaat het over het ‘Stadsdeel Amsterdam Westerpark’. Ieder van de zes studenten heeft een vertegenwoordiger van een maatschappelijke instelling en van een basisschool geïnterviewd. De leidraad van deze interviews, evenals de vragen uit de enquête, zijn tot stand gekomen op basis van inbreng van de studenten vanuit ieders unieke onderzoeksonderwerp. Op deze manier hebben de zes studenten aan elke fase van het onderzoek een bijdrage geleverd en is hiermee door de groep als geheel data verzameld voor de individuele deelonderzoeken
Samenwerking tussen leraren en ouders ondersteunt de ontwikkeling van kinderen. Leraren zetten daarom in op educatief partnerschap. Samenwerking met ouders in het nieuwkomersonderwijs brengt echter specifieke uitdagingen met zich mee, zoals verschillen in talen, schoolsystemen en rolpercepties. Dit project onderzoekt hoe educatief partnerschap er in die praktijk uitziet.
Het is van groot maatschappelijk belang om de ontwikkelingskansen van jeugdigen in kwetsbare gezinnen te optimaliseren. Wanneer thuis, school en hulpverlening goed op elkaar aansluiten heeft dit een positief effect op welbevinden, leerprestaties en gedrag van jeugdigen. Het leidt tot groei in hun psychosociale ontwikkeling en versterkt de eigen regie van ouders op de opvoeding. Professionals in onderwijs en jeugdhulp zouden jeugdigen en hun ouders als partners moeten zien waarmee ze gezamenlijk werken aan hun ontwikkeling. In de praktijk is het echter complex om een duurzame samenwerking op basis van gelijkwaardigheid met ouders te realiseren en de stem van jongeren daarin een centrale plek te geven. Zeker bij kwetsbare gezinnen. Uit de evaluatie van Passend Onderwijs blijkt dat ouders en jeugdigen zich onvoldoende gehoord voelen en beter betrokken zouden moeten worden bij beslissingen rondom zorg. Het doel van het project is om partnerschap te verbeteren zodat leraren en jeugdhulpverleners samen met jeugdigen en ouders de meest passende ondersteuning bij opvoeden en opgroeien vinden. Het onderzoek kent een mixed methods design. Het is erop gericht de kwaliteit (vragenlijstonderzoek) en de aard (interviewstudie) van de samenwerking tussen ouders, jeugdigen en professionals te onderzoeken; tools voor het versterken van de eigen regie van jeugdigen en ouders te ontwikkelen (participatief actieonderzoek) en kennis van professionals uit verschillende domeinen van jeugdhulp en onderwijs te verbinden (learning communities). Het project heeft een kennisplatform (www.educatief-partnerschap.nl) waar doorlopend bevindingen, good practices en tools gedeeld worden. Het project wordt uitgevoerd bij een jeugdhulporganisatie voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking, een welzijnsorganisatie en een stichting voor speciaal onderwijs. We verbinden onderwijs en jeugdhulp in dit project en betrekken nadrukkelijk ouders en jeugdigen erbij om invulling te geven aan het server user perspective en verbeteringen voor partnerschap te creëren waar alle betrokkenen baat bij hebben.
Leerkrachten in het basisonderwijs willen meer concrete handvatten om moeilijk bereikbare ouders 'mee' te krijgen, of veeleisende ouders aan te kunnen. Dit gaven 86 leerkrachten van 2 reguliere basisscholen, 2 stimuleringsscholen (scholen met een groot aandeel lage SES leerlingen) en 2 scholen voor speciaal onderwijs aan, bij de terugkoppeling van de resultaten van een ouderstudie die in 2015 op deze scholen was uitgevoerd. Ouders verwoordden duidelijk waarover ze met de leerkracht willen praten en hoe ze willen samenwerken en rapporteerden mooie voorbeelden van partnerschap, vooral op stimuleringsscholen. Maar leerkrachten komen er niet aan toe om de aanwezige praktijkkennis over educatief partnerschap onderling te delen. In de RAAK publiek studie `Verschillende ouders, verschillende leerkrachten” is de praktijkkennis van leerkrachten omtrent educatief partnerschap en het voeren van oudergesprekken onderzocht op reguliere basisscholen, stimuleringsscholen en scholen voor speciaal onderwijs en toegankelijk gemaakt voor andere leerkrachten en scholen. Door Fontys Hogeschool Pedagogiek en de Universiteit Maastricht is een vragenlijstonderzoek op 90 scholen (N=821, respons 70%) en een interviewstudie met 55 leerkrachten in Zuid-Limburg uitgevoerd. Drie docenten en 12 studenten van Fontys Hogeschool Pedagogiek en de Nieuwste Pabo ontwikkelden samen met 14 leerkrachten van 6 projectscholen een training cultuur-sensitieve gespreksvoering die bruikbaar is voor scholen met diverse ouderpopulaties. De training is opgenomen in het lerarenregister en voor nascholing beschikbaar. Er is een interactief kennisplatform www.educatief-partnerschap.nl ontwikkeld, dat als digitaal handboek benut wordt door de 90 deelnemende scholen en de opleidingen. Het kennisplatform wordt maandelijks geüpdatet met betekenisvolle praktijkvoorbeelden uit onderzoek en training, waardoor onderwijsprofessionals beter ‘tweerichting' gesprekken met ouders kunnen voeren. Tips en tools, afkomstig van leerkrachten en scholen, werden verzameld en studenten, leerkrachten en projectteam filmden aansprekende praktijken (schoolportretten en themaportretten). Ook zijn publicaties, rapportages en een online-cursus cultuur-sensitieve gespreksvoering op de website beschikbaar. Daarnaast heeft het project diverse onderwijsarrangementen opgeleverd voor beide opleidingen.
