In 30 jaar tijd is het aantal huishoudens met problematische schulden met een factor drie toegenomen. Het gaat nu om meer dan 720.000 huishoudens, bijna 9 procent van de bevolking. Voor hulpverleners is het steeds moeilijker geworden om mensen uit de schulden te helpen, ondanks alle inspanningen. Schulden hebben tal van oorzaken die veelal buiten de invloedssfeer liggen van de individuele professional. De onderzoekers zien dat de wet- en regelgeving burgers onvoldoende beschermt tegen het opbouwen van schulden. Het belang van de schuldeiser staat voorop en niet dat van de consument. Daarbij treedt de overheid vaak op als de grootste schuldeiser. Daarnaast zien de onderzoekers nog drie andere oorzaken voor de toename van schulden over de afgelopen dertig jaar.Een groep burgers is in de knel gekomen door maatschappelijke verschuivingen, zoals de digitalisering, de opkomst van de participatiemaatschappij met de verwachting dat mensen zelfredzaam zijn en de toename van eenpersoonshuishoudens. Ook hierdoor heeft de schuldenproblematiek zich verspreid en verdiept.Daarnaast hebben de economische ontwikkelingen gezorgd voor meer schulden. De financiële crises van 2008 en 2022, een steeds flexibelere arbeidsmarkt en het achterblijven van het bestaansminimum hebben burgers met lage inkomens onder druk gezet. En ten slotte is de schuldhulpverlening zelf onvoldoende in staat gebleken om de herhaaldelijke aanbevelingen voor een integraal beleid en voor verbeteringen in (vroeg)signalering, preventie en nazorg in te voeren en structureel onderdeel te maken van de dienstverlening. SysteemingrepenDit alles maakt duidelijk dat schuldenproblematiek grotendeels een systemisch probleem is, dat vraagt om systeemingrepen die het ontstaan en oplopen van schulden terugdringen. Hier horen bij:•Een hoger en betrouwbaarder inkomen voor mensen met een krappe beurs•Sterkere bescherming tegen het maken van schulden•Een rechtvaardiger systeem van incasso•De aanbevelingen aan de schuldhulpverlening die sinds 1994 worden gedaan echt ten uitvoer te brengen
MULTIFILE
Het lectoraat Armoede Interventies heeft in 2018 een vervolgonderzoek uitgevoerd naar de eerste fase van de schuldhulpverlening in Amsterdam. We hebben in dit onderzoek specifiek gekeken in welke mate de dienstverlening methodisch, klantgericht en professional is opgezet en wordt uitgevoerd en dit vergeleken met de bevindingen uit de nulmeting die in 2015 is uitgevoerd. Daarnaast hebben we gekeken in welke mate er gebruik wordt gemaakt van de meest recente inzichten uit de wetenschap. Een belangrijke hoofdconclusie in dit vervolgonderzoek is dat het klantgericht en methodisch werken veel meer uitgangspunt vormen dan in 2014-2015 en dat er meer aandacht is voor evidence based werken.
In dit project doet Inholland samen met Nova College, MeerWaarde, Plangroep en de gemeente Haarlemmermeer verkennend participatief actieonderzoek naar een nieuwe preventieve werkwijze gericht op het bespreekbaar maken van schulden en stress onder jongeren tussen de 16 en 27 jaar. De schulden-en-stress-aanpak van MeerWaarde is niet eerder bij de doelgroep jongeren toegepast en vraagverlegenheid is niet eerder in dit verband onderzocht. Dit zijn vernieuwende aspecten in deze aanvraag. Vraagverlegenheid kan ertoe bijdragen dat jongeren niet over hun financiële problemen praten met anderen en schulden daardoor steeds hoger oplopen. Preventief werken wordt hierdoor bemoeilijkt. In dit project onderzoeken we op participatieve wijze hoe jongeren hun eigen vraagverlegenheid herkennen en erkennen als het gaat om het ervaren van geldstress, wat zij nodig hebben om hun hulpvraag aan anderen te articuleren en wat er nodig is om deze jongeren tijdig te ondersteunen. Dit levert nieuwe kennis op over de rol van vraagverlegenheid bij financiële problemen en biedt denkrichtingen voor nieuwe instrumenten en methodieken gericht op het bespreekbaar maken van geldstress bij jongeren. Met dit verkennend onderzoek bereiden we opschaling voor naar de regio’s Amsterdam en Rotterdam om die kennis, instrumenten en methodieken in een vervolgproject verder uit te werken.
Geldzorgen maken ziek. Financiële stress kan doorwerken in tal van fysieke en mentale klachten waarvoor mensen de huisartsen opzoeken. Om verlichting te brengen voor huisartsen en te zorgen dat mensen doorverwezen worden naar schuldhulpverlening, worden leernetwerken aangeboden. Doel In dit project werken we aan de disseminatie van kennis door een gratis leernetwerk en de doorontwikkeling van de interventie ‘Financiën in de spreekkamer’. Resultaten Huisartsen en schuldhulpverleners kunnen samenwerkingen organiseren en kunnen adequaat cliënten naar elkaar doorverwijzen. Er is advies uitgebracht bij de ontwikkeling van de huisartsencampagne ‘’Kom jij eruit?’’. De accreditatie van de e-learning ‘patiënten met schulden in de huisartsenpraktijk’ is gestart. Looptijd 01 december 2020 - 01 december 2021 Aanpak Er worden drie leernetwerken georganiseerd voor huisartsen, praktijkondersteuners en schuldhulpverleners. De opbrengst van deze leernetwerken wordt eind 2021 gepresenteerd op relevante bijeenkomsten en congressen.
Het aantal personen dat onder bewind staat is tussen 2009 en 2018 ruim verdubbeld van 97.000 naar 242.000 personen. Het probleem is dat bewindvoerders per cliënt 17 uren per jaar hebben, wat vaak net voldoende is om de financiële zaken te regelen. De sociale cohesie en het aanleren van financiële competenties schiet hierdoor te kort, waardoor dit grote gevolgen heeft voor de relatie onderling. Bewindvoerders en financiële hulpverleners zijn opzoek naar nieuwe manieren om personen onder bewind/financiële problemen in beweging te krijgen, te motiveren en het gedrag positief te beïnvloeden. Dit tot doel dat ze de drie kerncompetenties voor financieel zelfredzaamheid die door het Nibud zijn vastgelegd stap voor stap aanleren en in de praktijk kunnen toepassen. In de afgelopen 2,5 jaar hebben de projectpartners verschillende onderzoeken uitgevoerd. Tijdens de Take-off hbo is de doelstelling om de resultaten en onderzoeken met bewindvoerders en personen onder bewind, uit te werken tot de prototype Talking Money dat kan worden getest met bewindvoerders en overige belanghebbende.
