‘Het atelier’ is in de kunstgeschiedenis meermaals doodverklaard – eerst door de opkomst van conceptuele kunst, later door de digitale revolutie. Maar wie naar de hedendaagse kunstpraktijk kijkt, ziet dat kunstenaars en cultuurwerkers hun werkruimtes onverminderd hard nodig hebben. Ook beleidsmakers blijven, om hun eigen redenen, gek op ateliers. Zij zien atelierbeleid als duizenddingendoekje om leefbaarheid op te krikken, ondernemerschap te stimuleren of gentrificatie aan te jagen.Deze network notion verkent de politiek en praktijk van atelierontwikkeling. Het brengt de wereld in kaart die schuilgaat achter misleidend therapeutische beleidstermen als ‘doorstroming’, ‘placemaking’, ‘broedplaats’ en ‘talentontwikkeling’. Het laat zien dat het ateliervraagstuk verknoopt is met andere – grotere – vraagstukken, zoals de verdeling van stedelijke ruimte; veranderende opvattingen van het kunstenaarschap; de organisatie van arbeid in de cultuursector en de creatieve industrie; demografische en economische krimp en groei. En tot slot probeert het een breukje te forceren in de black box van het beleid. Want één ding is duidelijk: atelierbeleid kan en moet in de toekomst meer pluriform, meer gebruikersgericht en minder precair zijn.
MULTIFILE
Wat gebeurt er als een kunstinstelling de dialoog wil aangaan met de buurt? Janna Michael observeerde een jaar lang de artistieke interventies van hetInstituut voor Avantgardistische Recreatie WORM in de Rotterdamse buurt Cool-Zuid. Ze beschrijft in dit artikel drie casussen en gaat in op de kenmerken vandialogische kunst.Het Instituut voor Avantgardistische Recreatie WORM (WORM) zoekt een betekenisvolle verbinding en dialogische relatie met de buurt, de inwoners van Cool-Zuid in Rotterdam. WORM-medewerkers zien de snelle verandering die de buurt ondergaat door gentrificatie en verkennen daarom WORM’s positie en haar potentiële rol in de buurt. Ze zet in op het bijdragen aan sociale inclusie en diversiteit in Cool-Zuid. Tegelijkertijd is WORM geen klassiek buurtcentrum, maar een kunstinstituut dat innovatieve en creatieve processen ondersteunt. Ze ontwikkelt artistieke praktijken die buurtbewoners betrekken en die hiermee bijdragen aan een nieuwe positie van WORM.In dit artikel verken ik de ontwikkeling van deze nieuwe relatie en haar dialogische karakter door in te zoomen op verscheidene artistieke interventiesin en om WORM. Ik zal op basis van interviews, observaties en digitale documentatie beschrijven hoe deze praktijken gedurende één jaar zijn geëvolueerd. De analyse richt zich op drie casussen: Issue Wrestling, Eten en ontmoeten in Cool en een hoorspel van een lokale dj en kapper, Haar en Hem. Deze casussen verschillen qua betrokken kunstenaar, proces en doelgroep en vormeneen nog incompleet verhaal over WORM en haar positie in de buurt. Ik verkendeze interventies als voorbeelden van een dialogische relatie tussen artiesten publiek of deelnemers. Daarbij ontleen ik ideeën aan dialogische kunst(Kester, 2005) en in bredere zin aan dialogische relaties zoals Bisschop Boele inde inleiding van dit themanummer formuleert. Om juist de context waarindialogische kunst plaatsvindt te begrijpen, bestudeer ik niet alleen kunstpraktijken zelf, maar bekijk ik deze ook vanuit WORM als organisatie. Hiermee kom ik tot een voorlopig antwoord op de volgende vragen: hoe is derelatie tussen WORM en de buurt zich aan het ontwikkelen? en wat kenmerkteen dialogische relatie tussen kunstinstituut en buurtbewoners?
MULTIFILE
Steden zijn op zoek naar nieuwe impulsen voor ontwikkeling en investeren in stedelijke cultuur/urban culture in de hoop economische, sociale, culturele en sportieve waarde te genereren, zoals directe economische waarde, ‘placemaking’ en verhoogde aantrekkelijkheid van de stad als bestemming, sociale cohesie, inclusie en gezondheidsvoordelen (bestrijding van obesitas). In dit project staat de verschuiving van straatsporten/-kunsten zoals breakdance, graffiti en skateboarden van de stedelijke marginaliteit naar de formele beleidsdomeinen van steden centraal. Er wordt onderzocht of investeringen in stedelijke cultuur daadwerkelijk de verwachte vormen van waarde genereren.Het project gaat over de aantrekkelijkheid en dus veerkracht van steden/bestemmingen en de waarde die jongeren- en stedelijke cultuur kunnen toevoegen aan de herontwikkeling van marginale gebieden zoals voormalige industrieterreinen en spoorweggebieden. De grote uitdaging is ervoor te zorgen dat jongeren niet van deze ruimten worden uitgesloten wanneer de regeneratie voltooid is.Het doel van dit PD-project is te onderzoeken hoe urban culture het best kan worden georganiseerd en gefaciliteerd om duurzame waarde te creëren voor de ontwikkeling, vernieuwing en veerkracht van een stad en alle betrokken actoren. Met de inzichten uit dit project wordt een bijdrage geleverd aan placemaking en jeugd-, cultuur- en sportbeleid. Dit zal steden helpen om aantrekkelijk te blijven of worden voor hun inwoners en bezoekers en hun beperkte middelen zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten.