Deze publieksversie richt zich op professionals uit het onderwijs of het culturele veld, die geïnteresseerd zijn om ‘lerend’ met elkaar samen te werken aan cultuureducatie. De publicatie bestaat uit zes onderdelen. In 'Onderzoek' introduceren we het onderzoek zoals wij dat uitvoerdden in de jaren 2017-2021. In ‘Vragen’ beantwoorden wij de vragen die ons gedurende het onderzoek vaak door betrokkenen gesteld werden. In ‘Tool’, introduceren wij de gesprekstool Ruimte die wij gedurende het onderzoek samen met betrokkenen ontwikkelden. Omdat betrokkenen daarnaast vaak behoefte aan voorbeelden hebben, presenteren wij vervolgens drie ‘Verhalen’ van leergemeenschappen. De ‘Processen’ maken zichtbaar hoe enkele leergemeenschappen te werk gingen. Tot slot presenteren we enkele ‘Werkvormen’ die betrokkenen, indien gewenst, kunnen gebruiken om meer grip te krijgen op een ‘lerend’ samenwerkingsproces.
DOCUMENT
Deze bijdrage portretteert het functioneren van vier professionele leergemeenschappen. Uit analyse blijkt dat het functioneren van deze PLG’s met ten minste zeven factoren beschreven moet worden. De factoren zijn taakperceptie, groepssamenstelling, spanningen, positionering in de school, leeractiviteiten, externaliseren en eigenaarschap. We zien dat veranderingen in de samenstelling van een professionele leergemeenschap het functioneren zowel kan belemmeren als bevorderen, afhankelijk van de aard en oorzaak van de verandering (contextafhankelijkheid) of van het moment van de verandering (tijdafhankelijkheid). Voor professionele leergemeenschappen is drie jaar amper voldoende om een bijdrage te leveren aan schoolontwikkeling. Docenten hebben voldoende ruimte en tijd nodig voor de ontwikkeling van eigenaarschap, om via deelname aan professionele leergemeenschappen bij te dragen aan professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling.
DOCUMENT
Interne tussenrapportage aan Stichting Kunst & Cultuur en Compenta-partners met betrekking tot het onderzoek naar de leergemeenschappen cultuureducatie in het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit II
DOCUMENT
Deze handreiking biedt docenten die leergemeenschappen begeleiden (of andere professionals die deze rol vervullen) praktische tools en werkvormen die zij, afhankelijk van de fase waarin de leergemeenschap zich bevindt, kunnen inzetten.De handreiking is beschikbaar gemaakt voor Hanze-medewerkers op https://mijn.hanze.nl/programmaprojectonderzoek/50250877
DOCUMENT
De toename van flexibel en gepersonaliseerd onderwijs zorgt voor uitdagingen op het gebied van sociale binding van studenten met elkaar, met de opleiding en met docenten. Een onderzoeksteam van onderzoekers en lectoren van vier hogescholen in Nederland is daarom nagegaan hoe gevoel van verbondenheid in leergemeenschappen bevorderd kan worden. Aan de hand van literatuur- en ontwerpgericht onderzoek is in acht leergemeenschappen geëxperimenteerd met het bevorderen van sociale binding. Deze leergemeenschappen bevonden zich in de domeinen Verpleegkunde, Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn, Management in de Zorg, Pabo en Voeding en Diëtetiek, zowel duaal,deeltijd als voltijd.Het onderzoek heeft de handreiking Sociale binding in online en blended leergemeenschappen opgeleverd, welke voor u ligt. De handreiking bestaat uit twee delen. In het eerste deel worden de zeven ontwerpprincipes (gericht op inhouds-, houdings- en randvoorwaardelijke aspecten) waar de docent als facilitator mee aan de slag kan, toegelicht. De docent kan deze ontwerpprincipes toepassen om sociale binding in online en blended leergemeenschappen te bevorderen onder andere als er sprake is van flexibele studieroutes. Deze ontwerpprincipes zijn voorzien van praktische (ICT)tools en werkvormen. De ontwerpprincipes zijn breed inzetbaar. Het gaat om de volgende ontwerpprincipes:A. Elkaar leren kennenB. Vertrouwen en samenwerkenC. Gedeelde en gezamenlijke doelenD. Bereidheid om mee te doenE. Programma en instructiestrategieënF. Delen van informatie en kennisG. Hulpbronnen en randvoorwaardenDeel 2 bestaat uit een methodische verantwoording en onderbouwing van het uitgevoerde onderzoek waarop de handreiking is gebaseerd, een beschrijving van de resultaten en afsluiting met een conclusie, discussie en aanbevelingen voor verder onderzoek.Uit de experimenten bleek dat leergemeenschappen die nieuw opgestart werden of na een periode wisselden van samenstelling vooral kozen voor de ontwerpprincipes A. Elkaar leren kennen en B. Vertrouwen en samenwerken. Leergemeenschappen die langer actief waren kozen vooral voor C. Gedeelde en gezamenlijke doelen. Verder (longitudinaal) onderzoek is nodig om na te gaan in hoeverre de ontwerpprincipes en de rol van de facilitators toepasbaar zijn in andere domeinen (zoals techniek, economie).
LINK
In professionele leergemeenschappen staan collectieve reflectie op en verbetering van het werk in de klas en in de school centraal. In deze bijdrage wordt het verschijnsel professionele leergemeenschappen nader verkend. Er wordt stilgestaan bij de belangrijkste kenmerken van professionele leergemeenschappen en bij de vraag hoe deze te realiseren.
DOCUMENT
‘Lesson study is niet iets wat je ‘even’ doet of waar je direct concrete resultaten van ziet, en het is soms lastig om anderen ervan te overtuigen ook mee te doen’. Aldus één van de schoolleiders die met Lesson study Professionele Leergemeenschappen (PLG’s) werkt binnen haar school. In scholen wordt veel geïnnoveerd, maar effectieve innovaties zoals werken in PLG’s, verspreiden zich niet als vanzelfsprekend onder de collega’s. Schoolleiders, initiatiefnemers of kartrekkers kunnen te maken krijgen met vooroordelen en weerstand.
DOCUMENT
Professionals komen regelmatig in situaties zonder simpele antwoorden, zijn actief bezig met nieuwe kennis en ontwikkelen zichzelf een leven lang. In leergemeenschappen waar verschillende werelden samenkomen om discipline-overstijgend te werken aan maatschappelijke vraagstukken zijn deze vaardigheden extra relevant. Deelnemers in leergemeenschappen ervaren uitdagingen en situaties van niet-weten. Zowel collectief als individueel onderzoekend vermogen (Munneke, 2024) biedt een theoretisch kader om hier handen en voeten te geven, aangezien dit vermogen een belangrijke rol speelt in het ontwikkelen van (handelings)kennis. Om gezamenlijk te werken aan kennisconstructie (Damşa et al., 2010) is o.a. een gedeeld ‘epistemic frame’ nodig over welke kennis waardevol is (van Oeffelt, 2015, p.386). Hoe is dit, en daarmee collectief onderzoekend vermogen, goed theoretisch in te bedden en in kaart te brengen? In deze discussietafel willen we tot inzichten komen op theoretisch en methodologisch gebied. Zijn de voorgestelde ‘muzische werkvormen’ en structurele reflecties hiervoor geschikt, of zijn andere aanpakken gewenst?
LINK
In de voorbij jaren groeide de aandacht voor professionele leergemeenschappen. In een school als professionele leergemeenschap ontwikkelen en onderhouden de onderwijsprofessionals een structuur en een cultuur van samen werken en samen leren met het oog op de voortdurende verbetering van het onderwijs. Toch zijn professionele leergemeenschappen nog meer metafoor dan realiteit. Vragen naar de effectiviteit van een professionele leergemeenschap of naar de wijze waarop een school zich als professionele leergemeenschap kan ontwikkelen, zijn nog ver van beantwoord. In deze publicatie wordt uitgebreid ingegaan op deze vragen. De publicatie is gebaseerd op een project dat de afgelopen jaren is uitgevoerd door het lectoraat en kenniskring Schoolontwikkeling en Schoolmanagement van Fontys Hogescholen. Het project kende een dubbele doelstelling. Enerzijds werd een aantal basisscholen ondersteund in hun ontwikkeling als professionele leergemeenschap. Anderzijds werd kennis verzameld over die ontwikkeling: hoe verloopt die ontwikkeling, welke interventies doen er toe, wat is de rol van de schoolleider? Het is een type onderzoek dat lectoraten - die sinds 2000 aan de Nederlandse Hogescholen zijn ingericht - ambiëren: onderzoek dat niet enkel theoretisch maar zeker ook praktisch relevant is voor scholen en onderwijsprofessionals. Het boek begint dan ook met een uitgebreide schets van een school in ontwikkeling. Vervolgens worden in enkele theoretische hoofdstukken het begrip professionele leergemeenschap verder uitgewerkt, wordt het project van de kenniskring beschreven en wordt de aard van het uitgevoerde onderzoek toegelicht. In de vier volgende worden door verschillende auteurs, vanuit dezelfde perspectieven, vier scholen beschreven. In de analyse van al deze scholen wordt telkens ingegaan op de ontwikkeling van de school als professionele leergemeenschap, op de interventies (met name de bronnen, de focus en de effecten van de interventies) en op de rol van de schoolleider. Hierin wordt de ontwikkeling van de scholen getypeerd, wordt een aantal effectieve interventies beschreven en wordt de rol van de schoolleider in dit proces belicht. Op basis van deze inzichten worden vervolgens een aantal praktische handreikingen voor scholen geformuleerd. In de laatste drie hoofdstukken vindt men een aantal praktische instrumenten die behulpzaam kunnen zijn bij de ontwikkeling van de school als professionele leergemeenschap. Het betreft onder meer een matrix met behulp waarvan men eerste goede indruk krijgen van de eigen school als professionele leergemeenschap en van indicaties voor de verdere ontwikkeling van de school. verder wordt een "professionele leergemeenschap-bril" gepresenteerd. Door het "opzetten van deze bril" ziet men, bij het denken over een concrete onderwijsvernieuwing, hoe de ontwikkeling van de verschillende dimensies van een professionele leergemeenschap in onderlinge samenhang kan bijdragen aan die onderwijsvernieuwing. Ten slotte vindt men een vragenlijst waarmee men de rolinvulling van de schoolleider in een professionele leergemeenschap kan vaststellen. Het boek is in de eerste plaats bedoeld voor onderwijsprofessionals, zowel in Nederland als in Vlaanderen die een belangrijke en noodzakelijke rol willen spelen in de ontwikkeling van hun school en voor leerkrachten die hun professionaliteit verder willen ontwikkelen. Het boek is vooral geschreven voor en vanuit het primair onderwijs. Maar de beschreven ontwikkelingen, processen, interventies en rollen kunnen ook inzicht en inspiratie bieden aan professionals in andere sectoren van het onderwijs.
DOCUMENT
In de jaren 2017-2019 is er door onderzoekers van de Hanzehogeschool Groningen, in opdracht van K&C/Compenta onderzoek gedaan naar ‘leergemeenschappen cultuureducatie’.
DOCUMENT
