Meer dan in Nederland staat in België de politisering van het sociaal werk prominent op de agenda. In 2018 verscheen een lijvig rapport naar aanleiding van een grote landelijke conferentie over het onderwerp. Op Sociaal.net verschijnt de ene na de andere bijdrage over politisering en mensenrechten. En de Arteveld Hogeschool in Gent stelde onlangs een leerstoel Politisering van het sociaal werk in. Met Grensverleggers. Over kwesties die ons verdelen levert Danny Wildemeersch een interessante bijdrage aan dit debat. In een terugblik op jarenlang onderzoek stelt hij zich de vraag hoe emancipatie in onze tijd betekenisvol kan zijn. Daarbij richt hij zijn pijlen met name op de eenzijdig technisch-rationele benadering die het politieke karakter van sociale interventies verdoezelt door haar aandacht voornamelijk te richten op het individu of groepen individuen. Daarmee verliest zij volgens hem de sociaal-politieke factoren uit het oog waardoor individuen of groepen in de samenleving in een kwetsbare positie komen en blijven. Al dan niet genoodzaakt door de marktlogica van de aanbestedingsprocedure, volgt de ontwikkeling van methodieken de wisselende prioriteiten in het beleid van de landelijke of gemeentelijke overheid. De normatieve vraag wat goed sociaal werk is wordt zo verdrongen door technische en organisatorische vragen over doelmatigheid, haalbaarheid en rendement van interventies die in resultaatafspraken worden vastgelegd
LINK
Willen sociaal werkers strijden tegen sociaal onrecht, dan moeten zij de perverse kanten van regelgeving signaleren, en wijzen op onrechtvaardige machtsrelaties. Maar minstens zo belangrijk: zij moeten ook machtsmechanismen in werkwijzen – zoals het positieve denken – aanvechten, betoogt Richard de Brabander.
LINK
Lex Veldboer waarschuwt dat politisering van het sociaal werk ten koste gaat van de balanceerkunst die voor de alledaagse praktijk nodig is. Zijn oproep tot professionele realpolitik gaat echter voorbij aan waar sociaal werk in essentie om draait. Sociaal werk is meer dan louter laveren en balanceren, maar dient ook op actieve wijze sociale rechtvaardigheid na te streven op het niveau van beleid én samenleving
LINK
De laatste jaren zien we een hernieuwde aandacht voor de maatschappijkritische rol van het sociaal werk die vanaf halverwege de jaren ’90 nagenoeg van het toneel verdween (Peeters, 2010; Banks, 2014; Scholte, 2018). De participatiesamenleving doet een appel op de zelfredzaamheid, de eigen kracht en het informele netwerk van het individu om problemen aan te pakken, zonder daarbij de structurele oorzaken van sociale problemen te adresseren (Peeters, 2010; Banks, 2014; Nachtergaele e.a., 2017; Hubeau, 2018; Reynaert, Roose & Hermans, 2018; Scholte, 2018; Kampen, z.d.). Steeds meer onderzoek laat echter zien dat een beroep op de zelfredzaamheid en de eigen kracht van het individu juist voor kwetsbare groepen niet realistisch is (WRR, 2017; De Brabander, 2014). Sociaal werk zonder maatschappijkritische visie leidt tot een professioneel en democratisch tekort (Bredewold, e.a., 2018). Empowerment speelt een belangrijke rol in de maatschappijkritische positie van sociaal werk (Peeters, 2010; Banks, 2014). Empowerment richt zich niet alleen op het versterken van het zelfvertrouwen van het individu, het bevorderen van een gedeelde verantwoordelijkheid en inclusie, maar ook op het veranderen van structurele oorzaken die sociaal onrecht, sociale ongelijkheid en ongelijke machtsverhoudingen in stand houden (IFSW, juli 2018; Hubeau, 2018). Hier krijgt empowerment een ethisch-politieke dimensie (Van Regenmortel, 2011; Banks, 2012). Dit onderzoek spitst zich toe op de vraag wat de ethisch-politieke dimensie van empowerment inhoudt en op welke wijze empowerment kan bijdragen aan het ontwikkelen van de maatschappijkritische rol van het sociaal werk. Het uitgangspunt is daarbij dat ethiek ‘situated and politicized’ is (Banks, 2014). Deze invalshoek op ethiek biedt een verbreding van de beroepsethiek, die doorgaans ethische kwesties reduceert tot persoonlijke dilemma’s. Over deze bredere ethisch-politieke invalshoek is in Nederland nog nauwelijks geschreven. Het doel van dit onderzoek is kennis over deze ethisch-politieke invalshoek te ontsluiten voor studenten, docenten en professionals.
