In de openbare les van mijn collega lector Raymond Pieters, is het domein van het lectoraat ‘Innovative Testing in Life Sciences & Chemistry’ toegelicht. Kort samengevat richt dit lectoraat zich op de ontwikkeling en toepassing van innovatieve teststrategieën om geneesmiddelen, voedingsmiddelen of chemicaliën (stoffen) te beoordelen op hun werkzaamheid (effectiviteit) en veiligheid. De nadruk ligt op de ontwikkeling van snelle, kosteneffectieve testmethoden die een relevante voorspelling van effecten op de gezondheid van de mens en het milieu opleveren én waarbij geen of minder proefdieren worden gebruikt. In mijn les zal ik u laten zien waar proefdieren voor gebruikt worden. Hierbij zal ik mij voornamelijk richten op de Nederlandse situatie. Ik zal ingaan op de wetenschappelijke en maatschappelijke wens om minder proefdieren te gebruiken en op de vraag wat we verstaan onder ‘alternatieven voor dierproeven’. Daarna zal ik bespreken waarom er in Nederland en Europa recentelijk meer aandacht is voor dit onderwerp. Het overzicht zal niet uitputtend zijn, maar zal u een goede indruk geven van het landschap. Ook zal ik stil staan bij de vraag: Waarom zijn we tot nog toe zo weinig succesvol geweest op het gebied van alternatieven voor dierproeven? Wat zijn de obstakels en wat kunnen we hier van leren? Hoe zouden we in de praktijk de toepassing van alternatieven kunnen stimuleren? Wat moet er beter, en hoe gaan we dat doen? Als we slimmer willen testen moeten we de huidige grenzen verleggen, of beter over de grenzen van ons vakgebied heen kijken. Ik zal aangeven waar prioriteiten liggen en hoe we de meeste ‘winst’ kunnen behalen in termen van proefdiervermindering in relatie tot productinnovatie. Tot slot zal ik aangeven welke bruggen we moeten bouwen en wat de rol is van de Hogeschool Utrecht
DOCUMENT
Dit artikel is een op uitnodiging van het tijdschrift Acta Physiologica geschreven "Editorial" over het proeven van vetzuren door zoogdieren. Het artikel refereert naar een studie van Nagai et al. dat in juli 2025 in Acta Physiologica verscheen onder de titel “Fatty Acid Taste Quality Information via GPR40 and CD36 in the Posterior Tongue of Mice”. Daarin worden experimenten beschreven die erop duiden dat het proeven van vetzuren door dezelfde zenuwen van de muizentong wordt doorgegeven als het proeven van zoet en/of umami. Muizen ervaren de smaak van vetzuren volgens Nagai et al. als smakelijk, terwijl van mensen bekend is dat zij de smaak van vetzuren, ook wel bekend onder de naam "oleogustus", als onsmakelijk ervaren. De vraag is of mensen en muizen zo erg verschillen of dat het misschien een dosis-effect van de geteste hoeveelheden vetzuren kan zijn waarmee dit verschil verklaard kan worden.
MULTIFILE
Dierenwelzijn is een actueel en veelzijdig thema dat steeds meer aandacht krijgt in de maatschappij en het onderwijs. De documentaire biedt thema’s zoals gedragsherkenning, erfelijke afwijkingen en het welzijn van proefdieren en landbouwhuisdieren. Bij deze video hoort een gelijknamig inspiratiedocument met concrete opdrachten, discussievragen en verdiepingsopdrachten. Dit onderzoek is geproduceerd door het lectoraat Human-Animal Interactions.
LINK
In Nederland wordt veel ecologisch onderzoek gedaan naar vissen, vaak gericht op het migratiegedrag en de belemmeringen die vissen tegenkomen wanneer ze tussen de verschillende leefgebieden migreren. Als vissen worden voorzien van zenders of merkjes staat het welzijn hierbij centraal.
DOCUMENT
Dierenwelzijn is een actueel en veelzijdig thema dat steeds meer aandacht krijgt in de maatschappij en het onderwijs. Dit inspiratiedocument hoort bij de gelijknamige documentaire en helpt docenten om het onderwerp op een educatieve, prikkelende en interactieve manier in de klas te behandelen. Met concrete opdrachten, discussievragen en verdiepingsopdrachten worden studenten uitgedaagd kritisch na te denken over ethische dilemma’s. Zo ontstaat inzicht in de impact van menselijk handelen en maatschappelijke keuzes rondom dierenwelzijn. Dit onderzoek is geproduceerd door het lectoraat Human-Animal Interactions
DOCUMENT
In het werkveld van Life Sciences & Chemistry heeft Innovative testing te maken met het testen van stoffen op hun werking en veiligheid. Met stoffen wordt hier bedoeld alle mogelijke chemicaliën waar aan we blootgesteld worden, zoals chemicaliën in onze leef- en werkomgeving, medicijnen (inclusief biologicals), maar ook stoffen in de voeding (inclusief voedselbestanddelen en natuurlijke stoffen). Mijn les zal echter voornamelijk gaan over de laatste twee categorieën, medicijnen en stoffen in de voeding. Ik wil in mijn openbare les eerst uiteenzetten waarom het zo belangrijk is om vast te stellen wat de werking en veiligheid van stoffen is. Vervolgens wil ik beschrijven welke innovaties op dit moment al plaatsvinden, in de toxicologie en de farmacologie. Dit wil ik doen om aan te geven waar de parallellen en mogelijkheden voor synergie liggen. Daarna zal ik aan de hand van een aantal voorbeelden aangeven tegen welke grenzen men zoal aanloopt bij het testen van werking en veiligheid van stoffen, om daarbij ook aan te geven dat er duidelijk aanwijzingen zijn voor het vervagen van grenzen tussen farmacologie en toxicologie. Tot slot zal ik aangeven welke rol het Kenniscentrum Life Sciences & Chemistry van Hogeschool Utrecht op het gebied van onderzoek én onderwijs in het werkveld van Innovative testing in Life Sciences & Chemistry wil gaan spelen.
DOCUMENT
Het hanteren van muizen aan de staart veroorzaakt o.a. stress bij de muizen. Bij muizen die als proefdier worden gebruikt kan deze stress de onderzoeksresultaten sterk beïnvloeden. Een hanteermethode die minder stress veroorzaakt bij de muizen is het gebruikmaken van buizen. In dit implementatieplan wordt onder andere verteld hoe in zes stappen van de hanteermethode aan de staart overgestapt kan worden naar de hanteermethode met de buis en met welke risico's er rekening gehouden moeten worden.
DOCUMENT
Op de HAS Hogeschool wordt al een aantal jaren voer voor vis en schaaldieren op basis van insecten vergeleken met regulier voer op basis van vismeel en/of visolie. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met New Generation Nutrition. Resultaten laten zien dat garnalen gevoerd met voer op basis van insecten even goed groeien als bij regulier voer. Tot op heden is onbekend of het voer op basis van insecten gezondheidsrisico’s met zich meebrengt en dergelijk onderzoek komt na het aanstellen van Olga Haenen als lector Gezonde en Duurzame eiwitten in een stroomversnelling.
DOCUMENT
De vraag wat in het hbo wordt bedoeld met de term praktijkgericht onderzoek staat volop in de belangstelling. Ook de vraag wat de belangrijkste kwaliteitsindicatoren zouden moeten zijn, staat hoog op de agenda. Indicatoren maken zichtbaar wat kenniscentra doen op het gebied van onderzoek en hoe ze presteren op de domeinen kennis, onderwijs en beroepspraktijk. In de praktijk ligt bij indicatoren de nadruk vaak op de kwantiteit (telfunctie). Kwaliteit wordt dan afgemeten aan de mate waarin wordt gescoord op voor iedereen geldende, vooraf vastgestelde indicatoren, zoals aantal publicaties en aantal presentaties. In De padvinder en het oude vrouwtje wordt betoogt dat het van belang is een meer pluriforme benadering van kwaliteit als uitgangspunt te nemen, die beter recht doet aan het brede, gevarieerde palet aan kwaliteitsuitingen binnen de lectoraten. De padvinder en het oude vrouwtje is een pleidooi voor transparante en pluriforme kwaliteit van praktijkgericht onderzoek en geeft een aanzet voor integraal prestatiemanagement op dit vlak.
DOCUMENT
