De Belastingdienst heeft het overgrote deel van de 26.000 gedupeerde ouders in de Toeslagenaffaire van 2005 tot 2019 stelselmatig gediscrimineerd op grond van nationaliteit. Bij lotgenotenbijeenkomsten blijkt het merendeel van deze ouders een migratie-achtergrond te hebben. Tot op heden heeft de Belastingdienst de ouders niet gecompenseerd voor deze discriminatie.1 Aleid Wolfsen, voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, pleit in een blog voor een recht op smartengeld voor de gediscrimineerde ouders.2 Zo’n recht bij discriminatie door de overheid zou mogelijk de afschrikwekkende werking kunnen hebben die nodig is om een overheidsdienst ervan te doordringen dat discriminatie nooit is toegestaan – en ook naar gediscrimineerden toe een belangrijke functie hebben als erkenning en compensatie voor hun smart. Biedt het recht aanknopingspunten voor smartengeld bij discriminatie door de overheid?
LINK
Wetenschappers en advocaten verwachten dat de Catshuisregeling nog lang kan na-etteren in de rechtszaal. Ze hekelen vooral dat gedupeerden van de toeslagaffaire geen bezwaar kunnen maken als ze (tijdelijk) afgewezen zijn voor de compensatieregeling. Hierdoor grijpt een deel van de gedupeerden mogelijk naast de 30.000 euro die in december werd beloofd om tegemoet te komen aan hun leed.
LINK
De toeslagenaffaire is nog niet voorbij of de malaise van de WIA buitelt eroverheen. De chaos bij de overheid groeit zo uit tot ongekende proporties waardoor de democratie verder onder druk komt te staan. Niet door het gewoonlijke en bijbehorende politiek gekonkel in de Tweede Kamer, maar omdat het ambtelijk apparaat zich naar binnen heeft gekeerd en het contact met burgers en bedrijven heeft verloren, uitzonderingen daargelaten.Dus worden de oude systemen en bestaande technieken gebruikt om de problemen aan te pakken. In een zoektocht naar oplossingen lijkt geld niet het probleem: er zijn miljarden uitgegeven zonder resultaat. Maar over de echte aanpak van de toeslagenaffaire is nooit goed nagedacht. Welke feiten, middelen of regelingen waren nodig voor effectieve actie? Waarom werden toeslagen eigenlijk stopgezet bij vermeende fraude? Is het probleem überhaupt oplosbaar?Handmatige informatieverzameling zonder bruikbaarheid voor gedupeerden, medewerkers, belangenbehartigers en machines om intelligent over regelingen heen te redeneren, leveren geen resultaten op.
LINK
Het functioneren van onze democratie, rechtsstaat en bestuur staat op dit moment hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. De toeslagenaffaire, het gaswinningsdossier, de stikstofcrisis en andere kwesties hebben hier aan bijgedragen. Deze kwesties raken aan het legitieme gezag van overheden en versterkt het wantrouwen onder burgers. Het opkomend populisme draagt daar ook aan bij. Ook hebben we momenteel te maken met grote transities die ons bestuurlijk systeem van democratie en rechtsstaat uitdagen. We hebben daarom in Nederland een grote uitdaging om als bestuur samen met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties de democratie nader vorm te geven en te onderhouden. Daarin zijn we al langer op zoek naar nieuwe, meer eigentijdse structuren en manieren van beleid maken, besluitvorming en samenwerking. Idealiter zijn die nieuwe verhoudingen tussen burger en bestuur meer horizontaal en sluit de overheid aan bij wat bottom-up vanuit de samenleving tot stand komt. Daarin is ruimte voor experimenten met nieuwe methodieken om burgers te bereiken en samen met burgers op te trekken. Op meerdere plekken in de wereld worden dit soort experimenten uitgevoerd. We hebben daarom ook baat bij internationale vergelijking en uitwisseling, van wat in de praktijk goed blijkt te werken. We willen als nieuw lectorenplatform bijdragen aan een dynamisch, behoorlijk en responsief bestuur in Nederland. Daarbij is naast de verbinding met praktijkpartners samenwerking met het onderwijs belangrijk. Het HBO leidt professionals op die in de toekomst het bestuur en de democratie mede vormgeven. We kunnen bijdragen aan de groeiende interesse hierin. Het thema Toekomstbehendig bestuur raakt de KIA’s in brede zin, omdat die KIA’s zijn opgezet vanuit de vraag van overheden om Nederland toekomstbestendiger te maken. Ook de Strategische Onderzoeksagenda van de Vereniging Hogescholen biedt voldoende aanknopingspunten
In de nasleep van de toeslagenaffaire (2017) staan publieke dienstverleners meer dan ooit voor de uitdaging om op menswaardige wijze dienstverlening te bieden. Met name in reguliere werkprocessen en klantsystemen die op grote schaal dienstverlening bieden, wordt de zogenaamde ‘Menselijke Maat’ vaak nog onvoldoende geboden. Digitale toepassingen worden daarbij eerder gezien als oorzaak (‘computer says no’) dan als oplossing. Waar de menselijke maat ontbreekt, en dienstverlening mogelijk afkoerst op onmenselijke behandeling of beknellende leefsituaties, ontwikkelen gemeentes en uitvoeringsorganisaties maatwerkoplossingen voor individuele casuïstiek, zoals bijvoorbeeld maatwerkateliers. De effectiviteit van dit soort oplossingen is hoog, echter is de capaciteit beperkt doordat het beroep doet op intensieve, persoonlijke inzet en betrokkenheid van ervaren medewerkers. Deze initiatieven vragen ook veel van de beleidsmatige, ethische en humane besluitvaardigheid van medewerkers, bijvoorbeeld bij het vinden van de juiste balans tussen individueel maatwerk en rechtvaardigheid voor allen; dilemma’s die veelal in collegiaal overleg worden geadresseerd. Vanwege deze beperkte reikwijdte van maatwerkoplossingen zijn publieke organisaties op zoek naar het potentieel van digitalisering als sleuteltechnologie om de menselijke maat kunnen bieden in reguliere werkprocessen en eerstelijns burgerinteracties. Op deze vraag richt voorliggend project zich. Uit eerder RAAK-Publiek onderzoek weten we dat het mogelijk is om digitaal persoonlijke en proactieve dienstverlening te bieden. Via een ontwerpgerichte, multidisciplinaire onderzoekaanpak, met en voor professionals werkzaam in de dienstverlening naar burgers, gaan we nu een stap verder richting het bieden van handelingsperspectief voor professionals richting schaalbare, digitale, en menswaardige dienstverlening. Vanuit inzichten in de belangen van burgers, medewerkers en organisaties met betrekking tot menselijke maat worden, in co-creatie met consortiumpartners, iteratief procesinterventies en interactieontwerpen ontwikkeld en getest. Het project resulteert in een praktische handleiding met ontwerprichtlijnen en -proces voor professionals werkzaam bij publieke dienstverleners om, in hun eigen context, innovatieve digitale oplossingen voor schaalbare dienstverlening vanuit menselijke maat vorm te geven.
Na de toeslagenaffaire blijkt dat de ‘Menselijke Maat’ vaak ontbreekt in publieke dienstverlening. Digitale toepassingen worden gezien als belemmering, maar bieden ook kansen. Dit onderzoek zoekt samen met publieke dienstverleners naar oplossingen voor schaalbare, digitale en menswaardige dienstverlening, waarbij de menselijke maat centraal staat.
