Coachingsgesprekken rond spiritueel - ritueel geladen handelen in de residentiele jeugdhulp

Dit onderzoeksproject is een vervolg op eerder onderzoek naar het dagelijks leven van adolescenten in de residentiele jeugdhulp en de rol van pedagogisch medewerkers als professionele opvoeders daarbij (Vierwind, 2019). In dat onderzoek werd duidelijk dat de adolescentietijd, onafhankelijk van eigen al of niet religieuze of spirituele opvoeding, voor meerdere jongeren een periode van spiritueel ontwaken is. Religie en spiritualiteit blijken als coping mechanisme voor jongeren een bron van veerkracht. Een van de bevindingen was dat pedagogisch medewerkers zeggen dat zij weten dat jongeren bij tegenslag en verdriet spirituele handelingen verrichten, c.q. troost ontlenen aan religie en spiritualiteit, maar daarbij expliciet benoemen dat ze in mentorgesprekken daar niet op afstemmen.
Binnen het onderzoeksproject dat hier voorligt is nader onderzoek gedaan naar de vraag of en op welke
wijze pedagogisch medewerkers binnen de residentiele jeugdhulp in mentorgesprekken met adolescenten
afstemmen op de vraag of en hoe religie en spiritualiteit in hun leven een rol speelt en hoe beide partijen
(pedagogisch medewerkers en jongeren) dat waarderen. Het onderzoek is gedaan bij een viertal instellingen
voor residentiele Jeugdhulp in verschillende delen van Nederland. Er zijn in totaal eenentwintig pedagogisch
medewerkers en dertien jongeren geïnterviewd. Hoofdconclusie uit het onderzoek is dat de
levensbeschouwelijke biografie en stellingname van de pedagogisch medewerkers zelf in hoge mate bepaalt
of en hoe in mentorgesprekken met jongeren opening wordt geboden om te praten over hun
mogelijke spirituele en/of religieuze belangstelling en praktijken, bijvoorbeeld bij tegenslag en verdriet.
Tevens bleken er grote verschillen van inzicht over de aard van mentorschap en de mogelijke inhoud van
mentorgesprekken onder zowel pedagogisch medewerkers als jongeren.
Dit onderzoek heeft geresulteerd in: - een wetenschappelijk artikel, - een narratief portret rond de thema’s
zingeving en spiritualiteit van een adolescent, - een (tweemaal uitgevoerde) cursus ‘Praten over zin’ voor
jeugdprofessionals (3 dagdelen), een handleiding / cursusmap met reader en cursusmateriaal (werkvormen),
een lezing voor opleiders van jeugdprofessionals en enkele masterclasses.

Coachingsgeprekken rond spiritueel – ritueel geladen handelen in de residentiele jeugdhulp.
Vraagstukken rond jeugd, gezin en opvoeding zijn blijvend actueel. De vraag hoe het leven van jongeren eruit ziet en hoe zij voor hun leven en rol in de maatschappij worden gevormd, is daarbij wezenlijk. In mijn promotieonderzoek heb ik verslag gedaan van het dagelijks leven van adolescenten in de residentiele jeugdhulp en de rol van pedagogische medewerkers daarbij (Vierwind, 2019). Het perspectief van waaruit dat gebeurt is dat van de ritual studies. Naast dagelijkse- en overgangsrituelen worden in dit onderzoek ‘rituelen met een spirituele dimensie’ blootgelegd. De jongeren vertellen in de interviews hoe zij in situaties van tegenslag en verdriet overgaan tot spirituele handelingen waaraan zij moed en kracht ontlenen. Eerder onderzoek toont dat de adolescentietijd, onafhankelijk van eigen al of niet spirituele opvoeding, voor meerdere jongeren een periode van spiritueel ontwaken is. Religie en spiritualiteit blijken als coping mechanisme een bron van veerkracht. Een van de bevindingen in mijn onderzoek is dat pedagogisch medewerkers zeggen dat zij weten dat jongeren bij tegenslag en verdriet spirituele handelingen verrichten, maar daarbij expliciet benoemen dat ze in mentorgesprekken daar niet op afstemmen. Als een reden daarvoor wordt genoemd dat dit niet aansluit bij de eigen visie en levensrichting. Deze bevinding sluit aan bij eerder onderzoek waarin wordt geconcludeerd dat het kunnen hanteren van de eigen voorkeurstijl door pedagogisch medewerkers blijvend aandacht vraagt. Ook de door jongeren in eerder onderzoek uitgesproken behoefte om met hun begeleiders ‘echte gesprekken’ te kunnen hebben, is in dit verband noemenswaardig.
Het hier voorgestelde onderzoek richt zich op de vraag hoe pedagogisch medewerkers in mentorgesprekken die binnen de residentiele jeugdhulp worden gevoerd kunnen afstemmen op het spiritueel handelen van jongeren. De resultaten van dit onderzoek zijn ook voor aanpalende beroepsgroepen van belang (Verpleegkunde, Onderwijs, Theologie).