© 2024 SURF
Dit onderzoek spitst zich toe op de vraag wat de ethisch-politieke dimensie van empowerment inhoudt en op welke wijze empo-werment kan bijdragen aan het ontwikkelen van de maatschap-pijkritische rol en politisering van het sociaal werk. Het onderzoek laat zien dat:
• en hoe de maatschappijkritische herkomst van empower-ment als strijd tegen sociaal onrecht in de jaren ’90 ver-dwijnt en zijn betekenis neoliberaal wordt herijkt
• de ethisch-politieke dimensie wordt gekenmerkt door een ethos van positiviteit dat ieder conflict en negativiteit uitsluit en dat een positieve verhouding tot onszelf, anderen en onze situaties moraliseert zonder bestaande machtsver-houdingen ter discussie te stellen;
• empowerment deel wordt van een positieve macht (het be-stuur van positiviteit) die geen beperkingen oplegt, maar zich richt op het activeren en motiveren van het individu, met als doel het individu cognitief, emotioneel en moreel te sturen;
• vanaf 2000 de kritische benadering van empowerment in het sociaal werk zich richt op structurele oorzaken en machtsverhoudingen, maar tegelijkertijd vasthoudt aan het ethos van positiviteit. Zij moraliseert het politieke moment, bepleit een machtsvrije dialoog en vermijdt het conflict
• politisering van empowerment de vanzelfsprekendheid van bestaande ordeningsprincipes en waarden ter discussie stelt door te laten zien dat sociale praktijken politiek van aard zijn en dat in morele dilemma’s antagonismen, schuil-gaan, die ons confronteren met de vraag naar de legitimiteit van de principes die sociale praktijken vorm en inhoud ge-ven;
• dat politieke reflexiviteit ontwikkeld moet worden om te le-ren zien hoe sociale problemen op een bepaalde manier voorgesteld worden en hoe deze representaties kritisch be-vraagd kunnen worden.
De laatste jaren zien we een hernieuwde aandacht voor de maatschappijkritische rol van het sociaal werk die vanaf halverwege de jaren ’90 nagenoeg van het toneel verdween (Peeters, 2010; Banks, 2014; Scholte, 2018). De participatiesamenleving doet een appel op de zelfredzaamheid, de eigen kracht en het informele netwerk van het individu om problemen aan te pakken, zonder daarbij de structurele oorzaken van sociale problemen te adresseren (Peeters, 2010; Banks, 2014; Nachtergaele e.a., 2017; Hubeau, 2018; Reynaert, Roose & Hermans, 2018; Scholte, 2018; Kampen, z.d.). Steeds meer onderzoek laat echter zien dat een beroep op de zelfredzaamheid en de eigen kracht van het individu juist voor kwetsbare groepen niet realistisch is (WRR, 2017; De Brabander, 2014). Sociaal werk zonder maatschappijkritische visie leidt tot een professioneel en democratisch tekort (Bredewold, e.a., 2018).
Empowerment speelt een belangrijke rol in de maatschappijkritische positie van sociaal werk (Peeters, 2010; Banks, 2014). Empowerment richt zich niet alleen op het versterken van het zelfvertrouwen van het individu, het bevorderen van een gedeelde verantwoordelijkheid en inclusie, maar ook op het veranderen van structurele oorzaken die sociaal onrecht, sociale ongelijkheid en ongelijke machtsverhoudingen in stand houden (IFSW, juli 2018; Hubeau, 2018). Hier krijgt empowerment een ethisch-politieke dimensie (Van Regenmortel, 2011; Banks, 2012).
Dit onderzoek spitst zich toe op de vraag wat de ethisch-politieke dimensie van empowerment inhoudt en op welke wijze empowerment kan bijdragen aan het ontwikkelen van de maatschappijkritische rol van het sociaal werk. Het uitgangspunt is daarbij dat ethiek ‘situated and politicized’ is (Banks, 2014). Deze invalshoek op ethiek biedt een verbreding van de beroepsethiek, die doorgaans ethische kwesties reduceert tot persoonlijke dilemma’s. Over deze bredere ethisch-politieke invalshoek is in Nederland nog nauwelijks geschreven. Het doel van dit onderzoek is kennis over deze ethisch-politieke invalshoek te ontsluiten voor studenten, docenten en professionals.