Gezag vanuit verbinding in de onderwijspraktijk

Binnen de Academische Werkplaats op Iselinge Hogeschool werd via ontwerpgericht onderzoek het prototype ontwerp van het ‘Kompas voor Verbindend Gezag’ ontwikkeld (2019-2021). Dit hulpmiddel voor Verbindend Gezag (Bom & Wiebenga, 2017) beschrijft alledaags pedagogisch handelen in de onderwijspraktijk ten aanzien van vijf pijlers: 1) aanwezigheid, 2) de-escalatie, 3) (herstel van) relatie, 4) steun en 5) verzet. Dit daaropvolgende onderzoeksproject heeft als doel het prototype te valideren, op grotere schaal toe te passen én de waarde ervan - in termen van bewuster pedagogisch handelen door onderwijsprofessionals - te onderzoeken. De eerste deelstudie (een grootschalige, kwantitatieve survey) toont dat de vijf pijlers in het Kompas steeds bestaan uit twee schalen en dat onderwijsprofessionals zichzelf het hoogste inschatten op de pijler ‘aanwezigheid’ en het laagste op de pijler ‘de-escalatie’. In de tweede en derde deelstudie werden diverse gespreksvormen voor onderwijsprofessionals ontwikkeld, toegepast en geëvalueerd. Tijdens het pedagogisch gesprek (via een ontwikkelde leidraad) stonden de gebeurtenissen rondom Verbindend Gezag centraal, maar legden deelnemers weinig expliciete verbanden met de vijf pijlers. Tijdens een serie gespreksvormen, ditmaal expliciet gekoppeld aan de pijlers, bleek dat gemiddeld 88% van deelnemers zich bewuster werd van het pedagogisch handelen vanuit Verbindend Gezag. De drie werkvormen die - volgens de onderwijsprofessionals - de meeste bewustwording stimuleerden, waren gericht op de pijlers ‘aanwezigheid’, ‘de-escalatie’ en ‘verzet’. Deelnemers rapporteerden in logboekstudie expliciete koppelingen met het Kompas. Daarbij moet worden opgemerkt dat, het zelf gerapporteerde, effect op handelen iets afnam na verloop van tijd. Ook blijft de uitdaging om het gedachtegoed levend te houden. Blijvend in gesprek met anderen in je teams over de pijlers, toepassen wat je hebt besproken en daarover weer uitwisselen lijken goede adviezen dit in de onderwijspraktijk te bestendigen.

Binnen de Academische Werkplaats op Iselinge Hogeschool is, via ontwerpgericht onderzoek, ‘Het Kompas voor Gezag vanuit Verbinding’ ontwikkeld door studenten, docent-onderzoekers en gedragsspecialisten (vanaf hier: Het Kompas). Dit hulpmiddel voor verbindend gezag® (Bom & Wiebenga, 2017) in de onderwijspraktijk beschrijft alledaags pedagogisch handelen ten aanzien van vijf pijlers: 1) aanwezigheid, 2) de-escalatie, 3) (herstel van) relatie, 4) steun en 5) verzet. Het Kompas is tijdens de eerste ontwerpcyclus op kleine schaal getest, geëvalueerd en met enthousiasme ontvangen. Dit onderzoeksproject heeft als doel het ontwerp te valideren, op grotere schaal te implementeren én de waarde ervan voor bewuster pedagogisch handelen door onderwijsprofessionals te onderzoeken. Het project kent drie deelstudies. De eerste deelstudie onderzoekt via een grootschalige, kwantitatieve survey of de vijf pijlers in de onderwijspraktijk empirisch te onderscheiden zijn én hoe onderwijsprofessionals hierop scoren. In de tweede deelstudie wordt een gespreksvorm voor professionals (door)ontwikkeld om geleefde ervaringen uit de eigen onderwijspraktijk te bespreken. Uitgangspunt is het Pedagogisch Gesprek (IJsseling, 2020) dat niet als doel heeft om problemen op te lossen, maar om te spreken over hoe het nu écht is om in de onderwijspraktijk te zijn en wat dat vraagt. In 2021-2022 wordt de gespreksvorm ontwikkeld, toegepast en geëvalueerd in de Academische Werkplaats. De interactiepatronen in het Pedagogisch Gesprek worden onderzocht, evenals de waarde ervan voor onderwijsprofessionals. De derde deelstudie (2022-2023) onderzoekt in hoeverre het ontwerp (deelstudie 2) bijdraagt aan bewuster pedagogisch handelen vanuit verbindend gezag in de onderwijspraktijk in een multiple case study van 20 onderwijsprofessionals via een voor- en nameting van ‘Het Kompas’ (deelstudie 1), een logboekstudie én de waargenomen kwaliteit van de relatie met leerlingen op basis van gevalideerde instrumenten.