Makers in Verandering

De leidende vraag in het project ‘Makers in Verandering’ was wat kunstdocentopleidingen in het tertiair
onderwijs nodig hebben om professionals op te leiden in interdisciplinair werken. Het model van de
artisteducator, dat draait om een creatief-artistieke basishouding, interdisciplinair werken, en
maatschappelijk bewust acteren als docent (Lutters, Johnston, Copini) is hiertoe verder uitgewerkt en
toegepast als mogelijk antwoord. Het model werkt in de praktijk als een uitnodiging aan kunstdocenten (in
opleiding) om een hybride identiteit te ontwikkelen in het samenspel van vier vaardigheden of ‘rollen’: de
observator, de maker, de veranderaar, en de onderzoeker. Aan de hand van zes deelvragen is in
verschillende educatieve praktijken op basis van interviews en participatieve observatie onderzocht hoe
interdisciplinair werken binnen het model artisteducator kan worden geoptimaliseerd. Ook is hierin naar
voren gekomen hoe de rollen zich tot elkaar verhouden. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van drie HUBs.
De HUB is een kortstondige leeromgeving en functioneert als een plek voor interdisciplinaire ontmoeting en
verkenning van complexe maatschappelijke vraagstukken. Deze HUB-werkwijze is vanuit een
ontwerpgerichte onderzoeksmethode (McKenney) op iteratieve wijze ontwikkeld in drie opeenvolgende
edities, en kan op den duur mogelijk leiden tot een prototype nieuwe leeromgeving. Vooral de kracht van het
tijdelijk ‘openbreken’ van bestaande patronen in een HUB-setting, lijkt een waardevolle voorbereiding te
kunnen zijn voor leeromgevingen met een praktisch karakter, zoals studio’s en werkplaatsen. Een belangrijk
inzicht gedurende het project, was dat het in het samenspel tussen de vier rollen, gaat om het mechanisme
van verbeelding. Deze cruciale ontdekking van het belang van verbeeldingskracht in interdisciplinaire
leeromgevingen is van grote invloed geweest op mijzelf als docent-onderzoeker en ook op andere betrokken
docenten en studenten in kunstdocentopleidingen. Deze ontdekking heeft ertoe geleid dat er naast een peerreviewed artikel (APRIA, najaar 2024) ook een artistieke reflectie op het project is ontstaan als product van
‘Makers in Verandering’

Het project ‘Makers in Verandering’ (Makers for Change) is erop gericht interdisciplinaire werkwijzen te onderzoeken en te ontwikkelen. De kunstdocent van de toekomst ontwikkelt zich niet alleen als docent, maar is tevens een maker, een onderzoeker, en iemand die verandering teweegbrengt. Dit postdoc-project is niet bedoeld als een pleidooi voor het willekeurig combineren van die rollen, noch voor het verder ontmantelen van disciplines, maar wil een doordachte en eigen positionering van de kunstdocent in opleiding ondersteunen, vanuit de visie dat een interdisciplinaire benadering daarin nodig is om betekenisgeving en sociale ontwikkeling te stimuleren. In tijden van onzekerheid, maatschappelijke onrust en wantrouwen jegens kennisinstituten, moeten we juist helder krijgen wat we in het tertiair onderwijs mogen verwachten van de educator, de maker, de onderzoeker en de veranderaar. De vraag is hoe deze rollen en competenties samen kunnen gaan en wat de ‘artist educator’ daarvoor nodig heeft. Onderwijs biedt de kritische ruimte waarin verandering vorm en betekenis kan krijgen, op weg naar een veerkrachtige samenleving. Ten eerste vraagt dit van de artist educator in opleiding een kritische, onderzoekende houding, met zicht op hoe kennis tot stand komt en getoetst kan worden. Ten tweede vraagt het om visie, om een maatschappelijke betrokkenheid en een strategie of tactiek om verandering en bewustzijn teweeg te kunnen brengen. Ten derde is de artist educator een maker, iemand die het maakproces, de verbeelding, inzet om maatschappelijke issues zichtbaar of ervaarbaar te maken. Deze drie komen samen in de houding en werkwijze. De opbrengst van het project ‘Makers in verandering’ zal een theoretische uitwerking zijn en een op praktijkonderzoek gestoelde basis voor interdisciplinair werken vanuit de verbinding van de genoemde vier rollen. Het instrument dat hieruit ontstaat helpt studenten en docenten om zich te positioneren. Zicht op het onderscheid tussen disciplines en domeinen, maakt een zinvolle verbinding mogelijk.