In armere buurten is energietransitie vaak wel een van de laatste dingen waaraan mensen denken. Fysieke aanwezigheid, bijvoorbeeld in de vorm van een living lab, kan uitkomst bieden. In deze fysieke praktijkwerkplaatsen midden in de wijk komen studenten, bewoners, onderzoekers en lokale bestuurders samen. In het Arnhemse Spijkerkwartier is een van de living labs van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) gevestigd. Studenten werken er aan verschillende thema's. Zo onderzoeken verpleegkundestudenten Tyrza en Dilara de energiearmoede in de wijk. Een semester lang verruilen ze elke maandag de collegebanken voor het Spijkerkwartier.

De HAN experimenteert met een living lab in het Arnhemse Spijkerkwartier. Een Living Lab is een praktijkwerkplaats in een wijk waarbij studenten, bewoners, onderzoekers en lokale bestuurders samenwerken om lokale problemen, zoals energiearmoede, aan te pakken. In deze collaboratieve omgeving, zoals het Arnhemse Spijkerkwartier, wisselen deelnemers kennis en ervaringen uit en werken ze aan concrete oplossingen. De betrokken partijen bij een Living Lab omvatten onderwijsinstellingen (zoals de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen), studenten, lokale gemeenschappen, en soms kunsteducatoren en onderzoekers om multidisciplinaire benaderingen te stimuleren.

Hoe ziet jullie periode in het living lab eruit?

Dilara: “Van februari tot eind juni zijn we hier acht uur per week te vinden. In ons groepje zitten vier studenten: drie verpleegkundestudenten en een rechtenstudent. Onze begeleider is een energiecoach; zijn kantoor is in hetzelfde pand als het living lab. Samen bedenken we acties om energiearmoede onder de aandacht te brengen. Laatst hielden we bijvoorbeeld een mobiele picknick, waarbij we gratis koffie, thee en koekjes uitdeelden aan buurtbewoners. Natuurlijk probeerden we vervolgens het gesprek op hun energierekening te brengen. We koppelden een aantal bewoners aan de energiecoach, die ze zal helpen om hun rekening omlaag te krijgen.”

Energiearmoede en verpleegkunde lijken twee verschillende werelden. Hoe komen jullie bij dit onderwerp?

Tyrza: “In het tweede jaar draaien alle studenten van de HAN een semester mee in een living lab. Toen we werden ingedeeld in het Spijkerkwartier, konden we uit een aantal onderwerpen kiezen, waaronder energiearmoede. Het is inderdaad totaal iets anders dan verpleegkunde, maar dat maakt het juist interessant. Ik vind het leuk om iets buiten mijn comfortzone te doen. Ook omdat er een taboe op heerst. Het Spijkerkwartier is geen rijke buurt en er zijn best wat mensen die moeite hebben om hun energierekening te betalen. Maar ze schreeuwen het niet van de daken. Hoe vind je ze dan en hoe kun je ze helpen?”

En, weet je al antwoord op die vragen?

Dilara: “We zijn nu halverwege ons semester, dus heel duidelijke antwoorden zijn er nog niet. We merkten al wel dat het niet makkelijk is om met bewoners in contact te komen. Ze komen niet uit zichzelf, dus we moeten echt actief naar ze toe: aanbellen, flyeren, uitnodigingen versturen, vragen stellen. We hebben nu de picknick gehad, en aan het eind van onze periode is er nog een lunch. Dan willen we ook de art dialogue method (ADM) toepassen: een kunstzinnige gespreksmethode die kan helpen bij dit soort lastige onderwerpen. Je neemt dan eigenlijk een artistieke omweg. Mensen moeten bijvoorbeeld een foto over energiearmoede maken – en aan de hand daarvan proberen we het gesprek op gang te brengen. Kunsteducator Debora Heijne helpt ons hierbij. Het doel is om deze algemene methode verder toe te spitsen op duurzaamheid en energie, zodat die gebruikt kan worden in onderzoek naar de energietransitie.”

Werken jullie ook samen met onderzoekers binnen de HAN?

Tyrza: “Niet heel intensief, maar we hebben wel contact. Bijvoorbeeld met Erik Jansen. Hij richt zich op de sociale kant van de energietransitie: hoe betrek je wijkbewoners bij de overgang naar een nieuwe manier van energie gebruiken, en dan vooral de mensen die lastig te bereiken zijn, zoals hier in het Spijkerkwartier? Onze focus op energiearmoede ligt in het verlengde van zijn onderzoek, dus waar het kan, helpen we elkaar.”

Erik Jansen vult aan: “We deden vooraf samen met studenten narratief onderzoek naar de energiethema’s die bewoners bezighouden. Daarna verzamelden we vanuit het onderzoek aanvullende informatie: hoe zien bewoners de toekomst als het gaat om energie? De uitkomsten helpen om meer grip te krijgen op de aanpak van de energietransitie. Dit past binnen het plan om de samenwerking verder uit te bouwen: tussen wijkbewoners, gemeente, en de HAN-focusgebieden Fair Health en Sustainable Energy & Environment.”

Wat heeft het living lab jullie persoonlijk opgeleverd?

Tyrza: “Dankzij onze gesprekken met de buurtbewoners merkte ik dat mijn vooroordelen over deze wijk niet klopten. Dat is een waardevol inzicht. En ik ben ook wel wat energiezuiniger geworden. Ik doe lampen uit en douch korter. Kleine dingetjes, maar alles helpt.”

Dilara: “Ik was al wel redelijk bewust met energie bezig. Als student heb je weinig te besteden, dus ik bespaarde waar ik kon. Maar misschien ben ik me hierdoor nóg iets bewuster van energie geworden.”

Het Spijkerkwartier heeft bovenmatige hittestress, wateroverlast en fijnstofconcentraties. Ze pakken deze problemen aan met herinrichting van de straten, met minder verharding, méér groen en alternatieve mobiliteitsconcepten voor de auto. Bewonersgroepen Werkgroep Openbare Ruimte, Werkgroep Verkeer, de Groengroep en het BuurtGroenBedrijf zijn op dit terrein actief. Tegelijk wordt onder leiding van de bewonersgroep Spijkerenergie gewerkt aan de energietransitie. Dit betekent complex maatwerk in een 19e-eeuwse wijk met oude, monumentale panden in particulier eigendom. Bewonersgroep Circulair Spijkerkwartier raapt periodiek zwerfafval en werkt tegelijk aan oplossingen aan de voorkant: hergebruik, reparatie en kringloop. BRON: mijnspijkerkwartier.nl