© 2024 SURF
‘Zelf in beeld’ is een ondersteunend programma voor leerlingen met autisme. Er is onderzocht in hoeverre 15 individuele sessies met deze ervaringsgerichte creatieve benadering kunnen bijdragen voor leerlingen, hun leerkrachten en ouders aan vermindering van aan autisme gerelateerde problemen.
Het programma is uitgevoerd op SBO De Súdwester in Sneek en De Brouwerij in Arnhem. Op elke school zijn vier kinderen aangemeld van 6-12 jaar. Zij werden aangemeld door de intern begeleider vanwege: moeite met luisteren naar de leerkracht en met uitvoeren van taken; vaak niet naar school komen (dreigende schooluitval); zo onzeker en negatief over zichzelf dat het leren werd belemmerd; uitbarstingen van angst, woede, zonder duidelijke aanleiding en moeilijk weer rustig kunnen worden.
Ouders en leerkracht stemden in met deelname en hielpen door twee gedragsvragenlijsten in te vullen bij begin en eind van Zelf in beeld (Vragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen: VISK, (Hartman et al., 2015 en: Behavior Rating Inventory of Executive Functioning, BRIEF, Huizinga & Smidts , 2012). Tevens hebben zij op drie momenten tijdens Zelf in beeld samen met de beeldend therapeut filmfragmenten bekeken en besproken. Alle leerlingen vulden de Competentiebelevingsschaal voor kinderen in (CBSK, Veerman et al., 2004). De beeldend therapeuten evalueerden hun aanpak met de Observation of a child with autism in art therapy (OAT) and Evaluation scale for the art therapist (EAT).
Studenten beeldende therapie van de opleiding Vaktherapie bij NHLStenden te Leeuwarden volgden de leerlingen en de aanpak van de therapeuten. Voor hun afstudeeronderzoek analyseerden zij de resultaten.
Over het algemeen zijn de resultaten van het implementatie onderzoek Zelf in beeld in SBO, positief.
7 van de 8 kinderen werden thuis en in de klas flexibeler en 5 van de 8 kinderen laten thuis en op school verbeteringen zien op zelfbeeld, sociaal gedrag, emotieregulatie en flexibiliteit. Op beide scholen ziet men de waarde van de ervaringsgerichte en creatieve benadering van Zelf in beeld. Samenwerking met beeldend therapeut en leerkrachten liep op de ene school makkelijker dan op de andere. Dit hing samen met de aanwezigheid van de beeldend therapeut. Ouders en leerkrachten kregen nieuwe inzichten na samen kijken en bespreken van filmopnames. De waarde van Zelf in beeld op school is positief bevonden. Studenten waren enthousiast over het kijkje in de keuken dat ze kregen door gesprekken met de therapeuten en de analyse van de filmopnames.
Er zijn een aantal aspecten voor verbetering vatbaar, zoals: voorlichting aan leerkrachten en ouders over Zelf in beeld, een draaiboek/ handleiding voor de verschillende deelnemers.
Een probleem voor vervolg onderzoek is dat scholen geen budget hebben voor het aanstellen van een beeldend therapeut. Ookal wordt in de Jeugdwet (2014) aangegeven dat scholen een zorgplicht hebben, toch geven scholen aan dat door de financiering via de gemeente dit onmogelijk is te realiseren.
266 woorden
Op school kan de situatie zich voordoen dat de leerkracht onvoldoende tegemoet kan komen aan de extra ondersteuning die leerlingen met autisme nodig hebben. De klas kan te groot zijn, de leerkracht kan handelingsverlegen zijn, etc..
In dit projectplan wordt onderbouwd wat de relevantie is voor de dagelijkse praktijk van de leerkracht en de leerling met autisme en daaraan gerelateerde problemen. Tevens wordt onderbouwd waarom beeldende therapie theoretisch en empirisch kan bijdragen als creatieve oplossing voor kinderen met aan autisme gerelateerde problemen die in de klas extra aandacht vragen. Deze kinderen hebben een andere manier van informatie verwerken, kunnen zich vaak verbaal moeilijk uiten en hebben vaak sociale problemen. Deze kinderen lopen risico op verslavingsproblematiek (33%) en eenzaamheid, angst en depressie op volwassen leeftijd (80%).
Kunstvormen in een leeromgeving bieden andere mogelijkheden voor kinderen om zich te uiten en om samen te werken. In dit projectplan wordt beschreven waarom het zinvol is te onderzoeken wat de effectiviteit is van beeldende therapie voor kinderen met autisme in primair (speciaal) onderwijs, ter preventie van risicogedrag.
Het behandelprogramma ‘Zelf in beeld, beeldende therapie voor kinderen met autisme (bijlage 1) lijkt veelbelovende resultaten op te leveren (Schweizer, 2020). Om een indruk van de resultaten van praktijkgericht onderzoek naar ‘Zelf in beeld’ te krijgen kunt u de korte animatie bekijken (3 min): https://youtu.be/cVAAzRHZnb0
In dit vervolgproject wordt verkend in hoeverre ‘Zelf in beeld’ van toegevoegde waarde van kan zijn voor kind, leerkracht en ouders, binnen de setting van Speciaal Onderwijs. Dit project heeft een innovatief karakter omdat er een nieuwe vorm van (preventief) werken binnen passend onderwijs wordt toegepast en onderzocht.