Duurzame buurtlogistiek: kansen voor hubs?

Dit voorstel presenteert een onderzoek naar gezamenlijke businessmodellen voor buurtlogistiek met hubs. In het project werken vier lectoraten van twee hogescholen, acht mkb-ondernemers, drie gebiedsgerichte organisaties en een gemeente samen met als doel bij te dragen aan de economische vitaliteit en klimaatbestendigheid van de autoluwe, compacte stad. De verdichting van steden en groei van online bestellingen leidt tot meer vraag naar logistiek van goederen en diensten. Hubs worden gezien als duurzame, ruimte-efficiënte oplossing om de schaarse ruimte in de compacte stad beter te benutten en uitstootvrij vervoer te faciliteren. De mkb-ondernemers in deze aanvraag zien bedrijfskansen in het realiseren van hubs, maar ervaren uitdagingen om de economische en maatschappelijke doelen van hubs rendabel te bereiken. Zij vragen zich af of zij hun waardepropositie kunnen versterken en hun kosten kunnen verlagen door hun diensten gezamenlijk aan te bieden. Hiertoe wordt een ontwerpend praktijkgericht onderzoek uitgevoerd i) volgens de aanpak van open collaborative business modelling en ii) met aandacht voor de complexiteit van veranderen om de duurzaamheid van de businessmodellen te vergroten.

Het onderzoek concentreert zich rond drie gebieden:
* De 9 Straatjes, middenin de grachtengordel van Amsterdam: een horeca-winkelgebied met werelderfgoedstatus en kwetsbare bruggen en kades.
* De Knowledge Mile, aan een ontsluitingsweg in Amsterdam Centrum en Oost: een innovatie-district waar meer ruimte komt voor groen, vermaak en langzaam vervoer.
* Campus Heijendaal in Nijmegen: een groen, levendig gebied met een grote stroom van studenten, medewerkers en bezoekers.

Samen met stadslogistieke aanbieders (mkb), adviesorganisaties (mkb) en stakeholders uit de gebieden ontwerpen de hogescholen diensten en gedragsinterventies waarmee de mkb-ondernemers duurzaam waarde kunnen leveren. Het onderzoek combineert kennis van stadslogistiek, ondernemerschap en gedragspsychologie tijdens:
1) het ontwerpen van concept businessmodellen;
2) het toetsen van prototypen businessmodellen met potentiële gebruikers;
3) het herontwerpen van de businessmodellen en opstellen van voorwaarden voor schaalbare implementatie.

Door de verdichting van steden en groei van online bestellingen is er steeds meer vraag naar logistiek van
goederen en diensten. Hubs voor mobiliteit en logistiek worden gezien als ruimte-efficiënte oplossing om het
aantal voertuigen in buurten te verminderen en kleiner, zero-emissievervoer te faciliteren. In de praktijk blijkt
het niet eenvoudig om hubs op een rendabele manier te realiseren. Tussen 2022 en 2024 hebben de HvA
en HAN in een consortium met praktijkpartners onderzoek uitgevoerd naar businessmodellen met hubs in
stadslogistiek. Het doel was om kennis te ontwikkelen over de meerwaarde die bedrijven gezamenlijk
kunnen creëren als ze een hubconcept ontwerpen. Onder welke voorwaarden leidt dit tot duurzame,
levensvatbare businessmodellen? De aanpak ‘open collaborative business modelling’ is toegepast voor drie
gebieden:
- Voor De 9 Straatjes, een woon-horeca-winkelgebied met kwetsbare bruggen en kades in de
grachtengordel van Amsterdam, is onderzoek gedaan naar een hub in de openbare ruimte.
- Voor innovatiedistrict de Knowledge Mile, een ontsluitingsweg in Amsterdam-Oost is onderzoek
gedaan naar de mogelijkheden van een ‘inhouse hub’.
- Voor Campus Heijendaal in Nijmegen is onderzoek gedaan naar een hub op private ruimte.
Voor geen van de gebieden is het gelukt om tot een kansrijk of voldoende schaalbaar businessmodel te
komen. Het onderzoek komt tot een aantal voorwaarden voor de ontwikkeling van hubs voor buurtlogistiek,
waaronder de aanwezigheid van een gebiedsregisseur, een verandering van de omgeving (zoals een
verhuizing of gebiedsontwikkeling), en ambassadeurs voor duurzame stadslogistiek die de benodigde
gedragsverandering mede teweeg kunnen brengen. Een belangrijke les is dat een cocreatieproces niet
vanzelf tot actie in de praktijk leidt, wanneer niemand een grote verantwoordelijkheid, probleem, verplichting
of kostenvoordeel voelt. De eindpublicatie bevat 17 adviezen voor mkb-ondernemers in stadslogistiek, om
hun in de verkenningsfase, opstartfase en doorgroeifase van hubs te ondersteunen.