Ecologisch Wijs: Insecten & Maatschappij

Veranderd landgebruik en klimaatverandering zetten de natuur onder druk en leiden steeds vaker tot maatschappelijke vraagstukken die om duurzame oplossingen vragen. Antwoorden liggen vaak in de natuur om ons heen, maar de vraag is hoe we die vinden terwijl de natuur door ons onder druk wordt gezet. Het voorgestelde lectoraat ‘Ecologische Wijs: Insecten & Maatschappij’ maakt via ecologisch en praktisch onderzoek aan insecten verbanden inzichtelijk tussen organismen en hun omgeving, en tussen mens, omgeving en natuur. Het voorgestelde lectoraat verbindt de educatieve kracht van Aeres Hogeschool Wageningen (AHW) met natuurwetenschappelijke onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Deze verbinding zorgt voor synergie die nodig is om vooruitgang te boeken bij de transitie naar een maatschappij die duurzaam met natuur kan samenwerken. Het voordeel is tweeledig: onderwijs van AHW-studenten en hun toekomstige leerlingen in groen (V)MBO wordt verrijkt met het denken in verbanden en systemen terwijl fundamenteel onderzoek van het NIOO-KNAW sneller kan inspelen op praktijkvragen.
De voorgestelde onderzoekslijn bestaat uit twee subthema’s: (1) het beheersen van insectenplagen en (2) het stimuleren van insectenbiodiversiteit. Hierbij snijdt het mes eveneens aan twee kanten: door biodiversiteit te bevorderen krijgen plaaginsecten minder kans, en door ecologische beheersing van plaaginsecten, kan biodiversiteit toenemen. De lector zal starten met onderzoek aan natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. Deze insecten veroorzaken in toenemende mate overlast in Nederland door veranderd landgebruik en klimaat-gerelateerde factoren. Het NIOO-KNAW heeft de unieke mogelijkheid om het hele scala aan natuurlijke vijanden (gewervelden, ongewervelden en micro-organismen) systematisch te onderzoeken. Het tweede subthema richt zich op de vraag hoe vegetatiebeheer kan worden ingezet om insectenbiodiversiteit te stimuleren. Deze thema’s spreken naast een breed publiek ook een breed scala aan stakeholders aan. Met dit lectoraat worden dan ook veel kansen gecreëerd om ecologische kennis te ontwikkelen en benutten met de groene beroepspraktijk en beroepsonderwijs.

Het L.INT lectoraat ‘Ecologische Wijs: Insecten & Maatschappij’ (2020-2024) verbond de educatieve kracht van Aeres Hogeschool Wageningen (AHW) met natuurwetenschappelijke onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Ecologie laat zien hoe urgent de transitie naar een natuurinclusieve samenleving is, en vormt ook de basis voor oplossingen om duurzaam met de natuur samen te werken. Maar het verspreiden van deze kennis en het ontwikkelen van praktische oplossingen is mensenwerk en context-specifiek en vraagt om zowel praktijkgericht onderzoek als educatie.
Het onderzoek was aanvankelijk vooral natuurwetenschappelijk van aard en langs twee lijnen uitgezet:
(1) Beheersing van insectenplagen;
(2) Herstel van biodiversiteit.
Binnen deze lijnen werden verschillende onderzoeksprojecten uitgevoerd en werden nieuwe projecten geacquireerd, o.a. via samenwerking in het CoE Groen. Zo werd onderzoek aan de eikenprocessierups gedaan met lectoraatspartner Natuurmonumenten, en werd een PPS uitgevoerd om biologische bestrijding van wolluizen door sluipwespen in de sierteelt onder glas te verbeteren. Er werd onderzoek naar de effecten van heggen en beheer op de diversiteit van bodembewonende insecten gedaan in de Maasheggen. Met lectoraatspartners Nature Nomads en Cruydt-Hoeck werd een nieuw concept voor stadsgroen ontwikkeld dat zowel insectenpopulaties als sociale cohesie stimuleert.
Gedurende het traject van het lectoraat werd het natuurwetenschappelijk onderzoek steeds sterker gekoppeld aan onderwijskundig onderzoek en onderzoek naar sociale aspecten – nieuwe velden voor de lector. Met verschillende (v)mbo-locaties werd ‘Rewilding Aeres terreinen’ opgestart waarin studenten en leerlingen de effecten van verwilderen op biodiversiteit onderzoeken. De Vlinderstichting speelde een belangrijke rol bij het ontwikkelen van deze citizen science aanpak in het onderwijs. Andere voorbeelden zijn projecten in het programma Praktijkkennis Voedsel en Groen waaronder Natuurinclusief Gedrag van Burgers en Regeneratieve Open Teelten. Het lectoraat heeft daarmee haar plek gevonden op het grensvlak van de groene vakinhoud en leren en ontwikkelen en combineert sociaal-ecologisch en onderwijskundig onderzoek.