© 2024 SURF
Een half jaar voor de start van dit KIEM-project was het Werkboek Wij Doen Het! ontwikkeld. De Natuur- en
Milieufederatie Drenthe (NMFD) en BOKD (vereniging dorpsbelangen en -huizen in Drenthe) hadden veel
interesse voor dit werkboek hun project in het Nationaal Park Drentsche Aa, over lokale gemeenschappen in
regie over de energietransitie. Het werkboek biedt een nieuwe integrale aanpak waarbij regie van bewoners,
hun opgaven (breder dan energie) en waardering voor de gebouwde en landschappelijke omgeving centraal
staan. Het programma van de NMFD en BOKD voorzag niet in het verder uitrollen van het werkboek (enkel
direct toepassen) of monitoren van de resultaten. Het KIEM-project is daarom ingezet om:
- een training over het werkboek te ontwikkelen en verzorgen aan lokale gemeenschappen en hun
procesbegeleiders.
- een dorpsmonitor te ontwikkelen en uit te voeren om de voortgang en lessen van lokale
gemeenschapen in kaart te brengen; evenals het inzichtelijk maken van verbeterpunten van het
werkboek.
- ondersteuning bieden aan lokale gemeenschappen bij het ontwikkelen van hun energieplannen
(aansluitend bij lokale opgaven en de kwaliteiten van de omgeving). In het projectplan is erfgoed als
expliciet thema benoemd, tijdens de uitvoering waren ook landschap en natuur belangrijke thema’s.
- Dorpsspecifieke en dorpsoverstijgende studentonderzoeken hebben plaatsgevonden: over de
verduurzaming van historische gebouwen in Drenthe, maar over de energietransitie in specifieke
dorpen in het nationaal park.
- Op diverse manieren is kennis over het project gedeeld: via onderwijs, bijeenkomsten van lokaal tot
internationaal niveau en op andere manieren. Kennisdeling via studentonderzoek, bijeenkomsten
en publicaties heeft geleid tot doorwerking: vervolgstappen van lokale gemeenschappen en zelfs de
oprichting van een nieuwe lokale gemeenschap. Ook lokale gemeenschappen en organisaties
buiten het nationaal park hebben informatie opgevraagd en willen meedenken aan
vervolgprojecten.
In het Nationaal Park Drentsche Aa startte in 2021 het driejarige programma “Energietransitie en participatie’. Hierin staan de opvattingen van bewoners en hun energie-initiatieven centraal: Wat vinden inwoners kwaliteiten op gebieds- en dorpsniveau? Hoe wil men hier in het kader van de energietransitie mee omgaan? Welke concrete projecten kunnen zij hieruit ontplooien? Voor de uitvoering van dit programma maken zij graag gebruik van de integrale methodiek zoals beschreven in het werkboek “WI’J DOONT! Samen energie steken in onze waardevolle gebouwen, dorpen en landschappen”. Met dit nieuwe werkboek kunnen lokale gemeenschappen zelf, vanuit de kracht van hun dorp en erfgoedkwaliteiten, een energievisie en concrete plannen ontwikkelen. Het werkboek is gereed voor toepassing in een pilot. Omdat binnen het programma geen ruimte is voor de (inhoudelijke) ondersteuning van het werkboek wordt in dit KIEM-project een training ontwikkeld voor gebruikers en procesbegeleiders.
Dit KIEM-project heeft op verschillende manieren een vernieuwend karakter:
- Lokale gemeenschappen zijn centrale besluitvormers over energieplannen en niet slechts een partij die inspreekt op een plan van overheid of energiebedrijven.
- Verschillende disciplines werken samen: energie, gebouwd erfgoed en landschappelijk erfgoed. In de huidige praktijk werken deze vaak na elkaar.
- Vanuit een theoretisch perspectief is het werkboek het eerste integrale instrument dat aansluit bij de ‘erfgoed als ruimtelijke vector-benadering’. In dit KIEM-project vindt de eerste toepassing plaats.
- Met de training en begeleiding heeft dit KIEM-project een directe impact op de praktijk, wat de lokaal gedragen energietransitie ten goede komt.
De consortiumpartners voor dit project zijn de Hanzehogeschool Groningen, de Drentse vereniging voor Dorpsbelangen en Dorpshuizen (BOKD), de Natuur- en Milieufederatie Drenthe (NMFD). Daarnaast zullen enkele externe partijen worden ingehuurd voor inhoudelijke ondersteuning van de lokale gemeenschappen (de deelnemers).