© 2024 SURF
Food hubs in Noord-Nederland zien een mogelijkheid tot substantiële verbreding van hun dienstverlening door regionale voedselproducten niet alleen aan eindconsumenten te verkopen, maar ook aan grotere instellingen zoals zorgaanbieders. Van de laatste hebben de ziekenhuizen de intentie vastgelegd om maatschappelijk verantwoord in te kopen. De eerste stappen in de voedsellevering van de hubs aan de ziekenhuizen worden voorzichtig gezet, maar worden bemoeilijkt door inkoopvoorwaarden met betrekking tot leveringsgemak, hoeveelheden, kosten en leveringsgaranties. Bovendien zijn food hubs relatief kleine ondernemingen tegenover professionele inkopers van de ziekenhuizen. Er zijn echter ook goede kansen voor de food hubs door onderling samen te werken en door in te spelen op dieetwensen van patiënten.
De centrale vraag van het onderzoeksproject van de Hanzehogeschool Groningen, waarin 9 food hubs en 2 ziekenhuizen deelnemen, is met welk businessmodel de food hubs aan de eisen en wensen van de ziekenhuizen kunnen voldoen. Het gaat dan om een businessmodel waarin de wijze van samenwerken tussen de food hubs, boeren en eventuele verwerkers, het productaanbod en prijs, alsook de wijze van communiceren met de ziekenhuizen geïntegreerd zijn. De aanbevelingen om tot een business model te komen zijn als volgt.
Foodhubs
Dit Raak-MKB project focust op de rol van foodhubs. De aanbevelingen naar deze groep MKB-ers zijn als volgt.
1. Om in staat te zijn een interessante waardepropositie in combinatie met een goede prijs te leveren aan zorginstellingen zal een foodhub moeten zorgen voor een korte keten die zij zoveel mogelijk zelf beheerst.
2. De foodhub kan zich het beste richten op kleinere zorginstellingen, bij voorbeeld ouderenzorginstellingen of kleine ziekenhuizen.
3. In de contacten met zorginstellingen (zie 1) moet vooral het punt van regiobinding, duurzaamheid en seizoensproducten worden gebruikt.
4. De foodhub moet leveringszekerheid organiseren en beloven.
5. De foodhub moet professionele marketing en sales in huis hebben. De communicatie dient helder te zijn met bij voorbeeld een aansprekende website. Via netwerken en andere relationele manieren zal de foodhub in contact moeten komen en blijven met de decision makers bij de zorginstelling. Bij een kleinere zorginstelling kan het nuttig zijn met de bestuurder(s) in contact te komen.
Uiteraard kan een foodhub er ook voor kiezen niet aan zorginstellingen te willen leveren, maar bij voorbeeld aan kennisinstellingen of overheidsorganisaties. Maar ook dan spelen genoemde aanbevelingen een rol.
Bij ‘product’ hoort ook het punt voedselveiligheid. Dit is voor ziekenhuizen en zorginstellingen een eis. Dit betekent dat leveranciers moeten voldoen aan de eisen en normen van HACCP.
Verder moeten leveranciers hun labels voorzien van informatie waarbij de duurzaamheid, veiligheid en voedingswaarde zichtbaar zijn. Deze informatie moet ook aantoonbaar en verifieerbaar zijn. Dit vergt ook de nodige investeringen en dus een minimale schaalgrootte.
Zorginstellingen
Voor de ziekenhuizen kan het volgende worden aanbevolen. Op dit moment hebben zij geen externe prikkel om meer lokaal voedsel in te kopen. Weliswaar is er al enkele jaren geleden in een intentieverklaring afgesproken om meer lokaal in te kopen (bij WZA ligt het gewenste percentage op meer dan 30%) maar dit wordt onvoldoende gerealiseerd. Genoemd WZA stelt letterlijk ‘meer te willen inkopen indien de lokale leverancier kan bewijzen op meer professionele wijze te werken’. Sommige ziekenhuizen zien voedsel echter als ‘restpost’ waarop makkelijk wordt bezuinigd.
Een aarzeling die zorginstellingen soms hebben als het om de stap naar lokaal inkopen gaat is ‘dat het teveel gedoe is’. Want ‘dan moeten switchen van aanbieder’. Ook de vermeende hogere kosten spelen soms een rol. Uit ons onderzoek blijkt dat beide argumenten geen grote rol zouden hoeven te spelen. De hogere kosten hoeven sowieso niet per definitie het geval te zijn mits er goede afspraken gemaakt worden met de nieuwe, lokale leverancier. Het vermeende ‘gedoe’ kan worden verminderd als de zorginstelling het volgende stappenplan volgt.
1. Zorg intern dat je voldoende vanuit het topmanagement bent ‘ingedekt’ om een stap naar lokaal voedsel mogelij k te maken en dus ook om (deels) van leverancier te veranderen en om leveringsafspraken te maken voor minimaal 1 jaar tegen een afgesproken prijs.
2. Betrek in dat laatste ook expliciet het voordeel van maatschappelijke waarden die je met lokaal voedsel kiest. Dit kun je ook meenemen in de onderhandelingen met zorgverzekeraars.
3. Zoek in je omgeving naar een foodhub die aan de volgende eisen voldoet:
○ Bereid en in staat om leveringszekerheid te bieden voor bij voorbeeld een jaar.
○ Tegen een van te voren afgesproken prij s.
○ Professionele organisatie met heldere waardepropositie en goede communicatie.
○ HCCP goedgekeurde producten en processen
Het kernpunt bij zorginstellingen is in feite dat zij in de praktijk te weinig prioriteit geven aan een omslag naar lokaal voedsel. Zij zouden zich meer moeten realiseren dat ze daarmee juist een belangrij ke maatschappelij ke bij drage leveren die ver der gaat dan ‘gewoon eten inkopen’. In onderhandelingen met zorgverzekeraars zouden zorginstellingen deze maatschappelijke waarde dan ook kunnen en moeten inbrengen zodat zij gemakkelij ker een hogere prijs kunnen betalen voor dit meer verantwoorde voedsel dat patiënten waarderen.
Food hubs in Noord-Nederland zien een mogelijkheid tot substantiële verbreding van hun dienstverlening door regionale voedselproducten niet alleen aan eindconsumenten te verkopen, maar ook aan grotere instellingen zoals zorgaanbieders. Van de laatste hebben de ziekenhuizen de intentie vastgelegd om maatschappelijk verantwoord in te kopen. De eerste stappen in de voedsellevering van de hubs aan de ziekenhuizen worden voorzichtig gezet, maar worden bemoeilijkt door inkoopvoorwaarden met betrekking tot leveringsgemak, hoeveelheden, kosten en leveringsgaranties. Bovendien zijn food hubs relatief kleine ondernemingen tegenover professionele inkopers van de ziekenhuizen. Er zijn echter ook goede kansen voor de food hubs door onderling samen te werken en door in te spelen op dieetwensen van patiënten.
De centrale vraag van het onderzoeksproject van de Hanzehogeschool Groningen, waarin 9 food hubs en 2 ziekenhuizen deelnemen, is met welk businessmodel de food hubs aan de eisen en wensen van de ziekenhuizen kunnen voldoen. Het gaat dan om een businessmodel waarin de wijze van samenwerken tussen de food hubs, boeren en eventuele verwerkers, het productaanbod en prijs, alsook de wijze van communiceren met de ziekenhuizen geïntegreerd zijn. Er wordt gebruik gemaakt van design science. Op basis van de wensen, eisen en mogelijkheden van de food hubs en ziekenhuizen wordt eerst in co-creatie een voorlopig businessmodel ontwikkeld. Dit model wordt in een pilot in de praktijk gebracht en getest. De ervaringen van de pilot worden geanalyseerd en doorontwikkeld tot een definitief businessmodel en een handleiding om zover te komen.
Het uiteindelijke businessmodel kan bijdragen tot een versteviging van de economische positie van de lokale food hubs en de aangesloten boeren, een duurzame voedselinkoop van de ziekenhuizen, en meer mogelijkheden om patiënten gezonde en aantrekkelijke diëten te bieden. De projectresultaten zullen wordt verbreed naar een businessplan voor de levering van lokaal voedsel aan (semi-)publieke en private organisaties, dat breder uitgerold kan worden.